10 Ekim Tarihte Bugün: Oramar İsyanı

 

ORAMAR  İSYANI

1925 yılındaki Şeyh Sait isyanı sonrasında, İngiltere daha Kurtuluş Savaşı yeni çıkmış Ankara’nın bölgede çıkabilecek isyanları etkin bir şekilde bastırma gücünde olduğunu görmüştü.

Irak’taki manda yönetimi, İngiltere’ye ağır bir faturaya mal olduğundan İngiltere Irak’a özerklik verme ve bölgedeki askeri gücünü geri çekme hazırlıkları içerisindeydi. Türkiye’nin Musul sorunu nedeniyle Irak’a müdahale etmek isteyeceğini düşünen İngiltere, Türkiye’yi ciddi iç meselelerle uğraştırmanın hesaplarını yapmakta idi. Bu amaçla Şeyh Sait isyanı sonrasında dağılan Kürt Teali Cemiyeti liderleri ile Ermeni Taşnak liderlerini HOYBUN Cemiyeti çatısı altında toplayarak, Türkiye’nin doğusunda bir isyana yönlendirmek istiyordu. İngiltere’nin amacı; isyan başarılı olursa Güneydoğu Anadolu’da bir Kürt Devletinin yanı sıra Doğu Anadolu’da da bir Ermeni Devletinin kurulmasını sağlayarak Sevr Antlaşması’ndaki Kürdistan ve Ermenistan hedeflerine ulaşmaktı. İsyan başarısız olsa dahi; Türkiye bu isyanı bastırmak için ekonomik ve askeri açıdan ciddi şekilde zarar göreceğinden, Türkiye’nin Musul’a müdahalesinin önüne geçilmiş olacaktı.

Zeylan-Çaldıran ve Ağrı bölgesindeki hareketlenmeler Haziran başlarında başladı. Hareketler kısa sürede gelişerek isyan halini alınca, Hükümet 20 Haziran’da isyana müdahale etmeye başladı. Alınan askeri tedbirler sonucu Temmuz ayı ortalarında Zeylan isyanı bastırılmaya başlanınca, İngiltere bu aşamada Barzani vasıtasıyla Hakkâri üzerinden Türkiye’ye yeni bir cephe açmaya karar verdi.

Oramar ayaklanması başlamadan önce Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Silahlı Kuvvetler bir yandan Zeylan, Çaldıran, Ağrı bölgelerinde çıkan ayaklanmaları bastırmaya çalışıyor, İngiltere ise ajanları vasıtasıyla Diyarbakır, Sason, Lice, Çapakçur, Garzan, Muş bölgelerinde de kışkırtmalarına devam ediyordu.

Dıştan yardım gören bazı Kürt aşiret reisleri, dini de bir propaganda aracı olarak kullanarak halkı hükümet aleyhine kışkırtıyorlardı. Böylece merkezi Ağrı olan Kürt ayaklanmasının bütün Doğu illerine yayılmasını hedef almışlardı. Güney sınırlarımızda, Irak ve Suriye’de çıkarları bulunan yabancı devletler, bu topraklar içinde bulunan bazı aşiretleri maddi ve manevi yardımla silahlandırarak memleket içine saldırtmakta idiler. İran sınırından yurda giren Kürt eşkıyaları da aynı maksatla hazırlanmış, sevk ve idare edilmişti. Şeyh Barzani’nin 500 kişilik kuvvetle Oramar’a saldırması suretiyle başlayan ayaklanma da bu zamana rastlar. Bu ayaklanmanın nedeni ve hedefi, Ağrı’daki Kürt eşkıyasına karşı kullanılan veya kullanılacak olan kuvvetlerin bir kısmını üzerine çekmek onların yüklerini kısmen hafifletmek ve memlekette Kürtçülüğü kullanarak asayişsizliği artırmaktı. Irak bölgesinde ve Irak arazisi içinde bulunan Şerif Molla Mustafa Barzani, Oramar bölgesindeki aşiretler ile anlaşarak birlikte Oramar Hudut Bölüğü’ne saldırma kararı aldılar.

Bölgedeki ağalardan Kasım Ağa bu durumu 21 Temmuz günü Oramar Bölük Komutanı’na bildirmesine rağmen aynı günün gecesi Şeyh Barzani komutasındaki 500 kişilik bir kuvvetle baskın gerçekleştirildi. Kasım Ağa da milisleri ile birlikte sınır bölüğü ile beraberdi. Barzani eşkıyası aynı gece iki kez ve ertesi gece üç kez daha hücumlarını tekrarladılarsa da bu hücumlar püskürtüldü. Hücum ile başarı elde edilemeyeceğini anlayan eşkıya bölüğün etrafında mevzi alarak bölüğü kuşattı. Yolları ve geçitleri tamamen tuttu ve Oramar-Gevar telefon irtibatını kesti. Bu saldırıyı yapan eşkıya, Barzaniler ile Şemdinan, Herki, Şat ve Oramar aşiretlerinden oluşuyordu. Eşkıyanın 100 kadarı Gevar boğazını, 100 kadarı Oramar kuzeyinde Avithayir köprüsünü tutmakta, 300 kişilik bir grup da güneyden Oramar’a taarruz etmekte idi. Bu sırada Zeylan ve Ağrı yöresindeki çatışmalar nedeniyle bölgeye dışarıdan takviye birlik getirilmesi zaman alacağından, bölgedeki birliklerle derhal tedbir alınmaya başlandı. Diğer hudut karakollarından ve bazı aşiret milislerinden takviye müfrezeler oluşturuldu ise de bölgeye gelen yolların elverişsizliği ve bölgedeki geçitlerin asiler tarafından kontrol edilmesi nedeniyle Oramar Karakolu kuşatılmış durumda kalmıştı

Dışişleri Bakanlığı, Irak Hükümetine bir nota vererek durumu protesto etti. Hükümet bölgeye takviye birlikler gönderme ve hava taarruzları yapma kararı aldı. Bölge halkından destek almaya başlayan isyancılar, Şemdinan bölgesinde de taarruzlarına başladılar. Kuvvetlerinin önemli kısmını Oramar’ı takviye için gönderen Şemdinan Hudut Bölüğüne saldıran isyancılar, bölüğün kışlasını ele geçirdiler. Bu gelişmeler üzerine Herki, Jirki aşiretlerinin yanı sıra Binavikli Ahmet Bey ile Sikanlı Hacı İbrahim maiyetleri ile birlikte eşkıyaya katıldılar. İsyancılar bundan sonra Gevar ve Çölemerik’i ele geçirmek için hareketlenmeye başladılar. Ağustos ayından itibaren uçaklar Oramar bölgesindeki eşkıyayı bombalamaya başladı.

10 Ekim 1930 Günü Oramar ayaklanması tam olarak bastırıldı…

Not: Oramar, Dağlıca’nın eski ismidir..

 

 

10 Ekim

680 - Kerbelâ Olayı: Muhammed'in torunu İmam Hüseyin, Kerbela'da başı kesilerek öldürüldü.

1470 - Osmanlı'nın 9. Padişahı Yavuz Sultan Selim doğdu

1847 - İstanbul'da güneş tutulması izlendi.

1857 - Osmanlı Hanedanı mensubu şehzade Yusuf İzzeddin Efendi doğdu

1920 - Yalvaç'a giren isyancılar dini törenle karşılandı. Bundan cesaret alan isyancılar, askerlik şubesini ve subay evlerini yağma ettiler. İsyanı bastırmak için Demirci Mehmet Efe, 500 kişilik kuvvetiyle Dinar' dan Isparta'ya hareket etti.

1921 - İçişleri Bakanlığı'na, 1 84 mebustan 95'inin oyu ile Fethi Bey seçildi. Tunalı Hilmi Hükümet'e yönelttiği soru önergesinde, Zonguldak kömür işçilerinden 1919'dan 1921 Mart sonuna kadar kaçının hastalıktan öldüğünü, kaç kaza olduğunu ve bunların sebeplerini, sonuçlarını, mahkemeye aksedenlerin sayılarını, hükumetin kazalara karşı ne gibi tedbirler aldığını sordu. İktisat Vekili Celal Bey, verdiği cevapta ilgililerden tam cevap alamadıklarını, Zonguldak işçileriyle ilgili kanunun yeni çıktığını ve durumun düzeleceğini söyledi

1928 - Opera sanatçısı Leyla Gencer doğdu

1929 - Ses sanatçısı Ayten Alpman doğdu

1930 - Türkiye, Barzani Aşireti'nin yaklaşık dört ay süren Oramar Ayaklanması'nı bastırdı.

1937 – Tarihçi Ahmet Refik Altınay vefat etti

1946 - Gazeteci ve yazar Taha Akyol doğdu

1965 - Genel Seçim sonuçları: AP oyların % 52,87 sini aldı. 240 milletvekili ile çoğunluğu elde etti. CHP 134, MP 31, YTP 19, TİP 15, CKMP 11 milletvekili çıkardı. TBMM tarihinde ilk kez bir sosyalist parti (TİP-Türkiye İşçi Partisi) 15 milletvekili ile grup kurmaya hak kazandı.

1969 - Fikir Kulüpleri Federasyonu (FKF), Devrimci Gençlik Dernekleri Federasyonu (Dev-Genç) adını aldı.

1975 - Bandırma'de Etibank Boraks ve Asit Fabrikaları'nda direniş başladı.

1977 – Tarihçi İsmail Hakkı Uzunçarşılı vefat etti.

1982 - Tiyatro ve sinema sanatçısı Yıldırım Önal vefat etti.

1991 - Klasik Türk müziği sanatçısı Alâeddin Yavaşça 'ya Devlet Sanatçısı unvanı verildi.

2005 - Şair, romancı, gazeteci, senarist ve eleştirmen Attilâ İlhan vefat etti.

2008 - Gazeteci, şair ve Ağa Han Mimarlık ödülü sahibi Nail Çakırhan vefat etti

2009 - İsviçre'nin Zürih kentinde Türkiye ile Ermenistan arasında Akyaka Sınır Kapısı'nın açılması için protokol imzalandı.

2015 - Ankara'da düzenlenen "emek, barış, demokrasi" mitinginde 2 ayrı patlama meydana geldi. Patlamalarda, ilk belirlemelere göre, 100 kişi hayatını yitirdi; 48'i ağır 246 kişi yaralandı. Türkiye'de 3 günlük yas ilan edildi. Patlama, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en büyük terör saldırısı olarak kayıtlara geçti.