Servet-i Fünun Dergisinin yayına başlaması ve 27 Martta meydana gelen olaylar

 

Türk Edebiyatında Bir Döneme, Bir Akıma Adını Veren Dergi

SERVET-İ FÜNÜN

27 Mart 1891 - 26 Mayıs 1944

 

27 Mart 1891 günü 130 yıl önce bugün kurulan Servet-i Fünun dergisi Türk edebiyatında, bir edebi topluluğun oluşmasına ortam hazırlayan ve bu topluluğa adını veren ilk dergidir.

Servet-i Fünun, Edebiyat-ı Cedide, Fecr-i Âtî ve Yedi Meşale gibi önemli edebiyat topluluklarının da yayın organı da olan dergi, Türk basının en uzun ömürlü edebiyat dergisidir. 

26 Mayıs 1944 tarihine kadar  yayın hayatını sürdüren Servet-i Fünûn, her ne kadar edebiyat dergisi olarak bilinirse de; aynı zamanda  fen, magazin ve sanat konularına de yer veren bir dergiydi. Zaten "fenlerin serveti (bilimlerin zenginliği) “ anlamına gelen ismi de Sevet-i Fünun’un yalnızca edebiyat muhtevalı bir dergi olmadığının göstergesidir. Servet-i Fünun 54 yıl süren yayın hayatı boyunca 2464 sayı yayımlanmıştır.

Derginin kurucusu ve sahibi olan Ahmet İhsan Tokgöz, (1868 - 1942) başyazarlık görevini de uzun yıllar üstlenir. Tevfik Fikret , Hüseyin Cahit Yalçın ve  Halit Fahri Ozansoy gibi ünlü edebiyatçılar dergide yayın müdürü olarak görev yaparlar.

Servet-i Fünun, D. Nikolaidi’nin çıkardığı Servet gazetesinin eki olarak yayımlanmaya başlar. Servet gazetesi bir yıl sonra 1892’de kapanınca Servet-i Fünûn  bağımsız bir dergi olarak yayın hayatına devam eder.

Ahmet İhsan, matbaasını kurup, Servet-i Fünûn'un imtiyazını üzerine alınca; "iyi bir resimli haftalık gazete” çıkarmak için o günlerde Avrupa'da yeni kullanılan "çinkografi" tekniğini inceler ve Avrupa’dan "galvano kalıp"lar getirtir. Avrupa'ya giderek  baskı tekniklerini öğrenir. Dergiyi en iyi şekilde çıkarmak için Fransa'dan kağıt ithalatı yapan Ahmet İhsan, gerek içerik gerekse baskı tekniği açısından Servet-i Fünûn'un, dönemin en iyi dergisi yapmayı hedefler. . Bu çabayı takdir eden saraydan nakdi yardım da alır.  

Servet-i Fünûn'un ilk sayılarında, bilimsel konular yanında magazine de yer verilir. İlk sayılarda dergide yer alan yazıların çoğu Ahmet İhsan tarafından yazılır. Ahmet İhsan, okuyucunun ilgisini çekmek ve eğitmek amacıyla; yeni buluşları tanıtan ve hayal gücünü geliştiren yazıları tercüme eder. Jules Verne'nin eserleri de bu nedenle tercüme edilerek dergide yayımlanır.

Servet-i Fünûn'un basın tarihinde ve edebiyat alanındaki önemli yeri, 1895'ten sonra dergi  eski-yeni edebiyat tartışmasında yeni edebiyatın (Edebyat-ı Cedide) taraftarlarının yayın organı olur. Bu kalem kavgasında eski edebiyatın temsilcisi Muallim Naci, yeni edebiyatın temsilcisi Servet-i Fünun yazarı Recaizade Mahmut Ekrem’dir…  Ama yenilik dili de kapsayan geniş anlamda bir yenilik değil, batının sanat akımlarını ve edebiyat tarzını esas almak yenilik olarak kafi görülmüştür.

Muallim Naci 1893’de ölünce tartışma bir süre durursa da  onun taraftarları ile Recaizade Mahmut Ekrem  arasındaki tartışmalar devam eder. Mehmet Tahir ile Recaizade Mahmut Ekrem arasında 1895 yılı sonuna doğru başlayan "kafiye" tartışması ortamın yeniden kızışmasına ve dikkatlerin dergiye çevrilmesine, yenilik yanlılarının bu dergi etrafında toplanmasına yol açar.

Derginin sayfa düzeninde titiz gayreti yanında şiirleri ve makaleleriyle de Edebiyat-ı Cedide’ye öncülük eden Tevfik Fikret dergicilikte edebiyat sohbetleri geleneğini başlatır.

 Dergi başını Servet-i Fünun yazarlarından Faik Ali’nin çektiği Fecr-i Ati grubuna da ev sahipliği yapar. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Yedi Meşaleciler adıyla tanınan edebi akımın temsilcileri Yaşar Nabi (Nayır), Cevdet Kudret (Solok), Sabri Esat (Siyavuşgil), Vasfi Mahir (Kocatürk), Ziya Osman (Saba), Kenan Hulusi (Koray), Muammer Lutfi (Bahşı) da edebiyat gçrüşlerini Servet-i Fünün dergisnde dile getirmişlerdir.

1928 yılında Latin harflerinin kabulüyle Servet-i Fünûn’un adı Servet-i Fünûn-Uyanış olarak değiştirilirken yayın müdürlüğüne Halit Fahri Ozansoy getirilir.  Cahit Sıtkı Tarancı, Ziya Osman Saba,  Halikarnas Balıkçısı, Sabahattin Kudret Aksal,  Cahit Külebi, Ahmet Muhip Dıranas’ın gibi  1930-1940 kuşağı edebiyatçılarının yetişmesinde bu derginin önemli rolü olmuştur.

Derginin kurucusu ve sahibi Ahmet İhsan’ın 29. Aralık 1942’de ölümü üzerine dergi ancak bir buçuk yıl daha yayın hayatına devam edebilir. 26 Mayıs 1944’de çıkardığı son yazısı ile yayın hayatına son verir.

Not: Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü güzel bir işe imza atarak Servet-i Fünun dergilerinin tıpkı basımlarını küçük açıklamalarla  http://www.servetifunundergisi.com/ adresinde yayımlamaya başlamıştır.

 

TARİHTE BUGÜN

27 Mart

 

Bugün iki günü kutluyoruz. Birincisi Dünya Tiyatrolar ikincisi de Demiryolu Çalışanlar Günü
1889				Çağdaş Türk edebiyatının önde gelen kalemlerinden, "Yaban" adlı romanıyla ünlü yazar, romancı, politikacı Yakup Kadri Karaosmanoğlu doğdu
1891				Servet-i Fünun dergisinin ilk sayısı çıktı.
1923				Trabzon Milletvekili Ali Şükrü Bey, öldürüldü.
1944				Türk roman ve hikâyeciliğinin kurucularından Halit Ziya Uşaklıgil, İstanbul'da öldü.
1955				Dünya Ordulararası Futbol Şampiyonası'nı İtalya'yı 3-2 yenen Türk Ordu Milli Takımı kazandı.
1962				Her yıl 27 Martta kutlanan Dünya Tiyatro Günü’nün ilk kez kutlandı.
1964				İki Türk bakanın görevine son veren  Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios, Türk Toplumu liderlerinden Rauf Denktaş'ın adaya girişini yasakladı.
1969				Koç Holding'e ait Aygaz tankeri Ege denizinde alabora oldu, 15 kişilik mürettebattın 14’ü öldü.
1972				Türkiye Halk Kurtuluş Partisi- Cephesi lideri Mahir Çayan ve arkadaşları Ünye Radar Üssü'nden 3 İngiliz teknisyeni kaçırdı.
1977				Kanarya Adaları'nda iki jumbo jetin yerde çarpışması sonucu 574 kişi hayatını kaybetti.
1982				Ülkücü Fikri Arıkan Ankara’da idam edildi.
1987				Ressam Mahmut Cüda İstanbul'da öldü
2000				Vladimir Putin, Rusya Devlet Başkanlığı'na seçildi.
2012				Şam Büyükelçiliğinin bütün faaliyetleri askıya alındı