9 Nisan

Günün Olayı

İstanbul Telefon Şirketi’nin Devletleştirilmesi

İngilizler tarafından işletilen İstanbul Telefon Şirketi 09/04/1936 tarihinde yani bundan 84 yıl önce Türkiye Cumhuriyeti tarafından devletleştirildi. 

1881 senesinde Posta ve Telgraf Nezareti, Soğukçeşme’deki Nezaret Dairesi’yle, Yeni Cami’deki ahşap postahane binası arasına, tek telli bir telefon hattı çekildi. Ülkemizin kullandığı ilk telefon hattı bu hattır.

1911 yılında Posta Telgraf Nezaretinin adı Posta, Telgraf ve Telefon Nezareti’ne dönüştürülerek, Telefon işi de  bu kurumun sorumluluğuna bırakıldı. 

Posta, Telgraf ve Telefon Nezareti de bu işi yürütemeyeceği düşüncesiyle, kendisine imtiyaz için başvuran kişilerden, Herbert Lows Webbe’ye 6 Nisan 1911 tarihinde 30 yıl süre ile İstanbul’un Telefon İşletme İmtiyazını devretti. İmtiyaz gereğince, Western Electric Company ve liderliğindeki ABD, Fransa ve İngiliz sermayeli dört yabancı şirketin oluşturduğu konsorsiyum tarafından “Dersaadet Telefon Şirket-i Osmaniyesi” adıyla bir şirket kuruldu.

Cumhuriyet kurulduktan sonra  İstanbul Telefon Şirketinin yeni yatırımlar yapmakta isteksiz davranması, mevcut hatların işletilmesinde yaşanan sorunlar, PTT’nin İstanbul Telefon Şirketi’ni rahatlıkla yönetebilecek bilgi birikimine kavuşması, tarifesinin Ankara ve İzmir tarifelerine nazaran çok yüksek olması ve yabancı sermeyenin stratejik alanlardan çıkarılması gerekliliği gibi unsurları gözeten devlet, 1933 yılından itibaren, şirketin özelleştirmesini değerlendirmeye başlar. Şirketteki yolsuzluk iddiaları da, devletleştirme yönündeki kararı güçlendirir. Bunun sonucunda, 12.7.1934 tarihinde “Hükümetin Telefon Şebekesini Satın Almak Kararında Bulunduğunun İstanbul Telefon Şirketi’ne Tebliği ve Şirket Muamelelerindeki Yolsuzlukların Yerinde Tetkik Ettirilmesine Dair Kararname” yayınlanır. Kararname uyarınca, şirketi satın alma kararı İstanbul Telefon Şirketi’ne tebliğ edilir.

İstanbul Telefon Şirketi ile 9 Nisan 1936 tarihinde nihai bir sözleşme imzalanır ve  devir teslim işlemi tamamlanır.

 Konuya ilgi duyanlar tarımdan kaleme alınan kapsamlı bir yazıya aşağıdaki linkten ulaşabilirler.

http://telekom-yazilari.blogspot.com/2018/04/istanbul-telefon-sirketi-ve.html

09/04/1511      Teke’de (Antalya) Şahkulu İsyanı Başladı

09/04/1588       Mimar Sinan 98 yaşında iken öldü.

09/04/1770      Mora zaferi

09/04/1920       İran Azerbaycan’ında Merkezi Tebriz olan bir Azadistan devleti kuruldu.

09/04/1932      TBMM, Anayasa’nın ikinci maddesini değiştirdi ve laiklik yürürlüğe girdi.

09/04/1932      İlk kadın hakim Mürüvvet Yener Adana'da göreve başladı.

09/04/1936      İstanbul Telefon Şirketi devletçe satın alındı.

09/04/1940      II. Dünya Savaşı'nda Almanya Norveç'i istila etti.

09/04/1945      Türkiye'de yerli ampul üretimi başladı.

09/04/1950      İlk Türk karikatürcülerinden Cemil Cem öldü

09/04/1979      Türkiye'de ilk kez bir hastanın kulağına kıkırdak nakli yapıldı.

09/04/1981      MGK'ya verilen raporda Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde silah yüklü 63 TIR'ın  kaybolduğu belirtildi.

09/04/1982      Anıtkabir Müdürlüğü, Anıtkabir Komutanlığına dönüştürüldü.

09/04/1982      Dışişleri Bakanlarından Prof. Dr. Turan Güneş öldü.

09/04/1985      Tiyatronun ilk kadın oyuncularından Şaziye Moral İstanbul'da öldü.

09/04/1985      Alparslan Türkeş, 4,5 yıl tutuklu kaldıktan sonra serbest bırakıldı.

09/04/1991       Yunan turistleri taşıyan otobüs, akli dengesi bozuk bir şahıs tarafından Vezneciler Hamidiye Oteli önünde kundaklandı. Olayda 5'i çocuk 33 kişi yanarak can verdi.

09/04/1991      Gürcistan'da yapılan halk oylamasıyla SSCB'den ayrılma kararı alındı.

09/04/1998      Mina'da 180 hacı adayı şeytan taşlama sırasında yaşanan izdihamda yaşamını yitirdi.

09/04/2003      Bağdat ABD Kuvvetlerinin eline geçti.