Yahya Kaptan ve 9 Ocak

 

Günün Portresi

Yahya Kaptan

 Yahya Kaptan bir Kuvayı Milliye kahramanıdır… İsim benzerliği ve “Kaptan” unvanı nedeni ile Mustafa Suphi ve arkadaşlarını Trabzon’da denizde boğan Yahya Kahya ile karıştırılır, bazılarınca aynı kişi sanılırsa da hiç alakaları yoktur…

Yahya Kaptan, Nutuk’ta kesintisiz en fazla sayfa ayrılan kişidir. Nutuk’ta tam 12 sayfa – kitabın ve harflerin boyutuna göre değişebilmektedir- Yahya Kaptan, mücadelesi, onunla ve onun hakkında yapılan telgraf haberleşmeleri ve ölümü anlatılır…

 Gebze Kurtuluş Savaşı yıllarında İstanbul-Anadolu arasında stratejik bir geçiş noktasıydı. Dolayısıyla Anadolu’ya silah ve insan kaçırılmasında kilit bir merkezdi. Gebze’deki Kuvayı Milliyecilerin Komutanı olan Yahya Kaptan, İstanbul’dan Ankara’ya insan ve silah kaçırma konusunda çok önemli görevler ifa ediyordu. Yahya Kaptan’ın başarısından İngilizler ve saray çok rahatsız oluyordu… Yahya Kaptan İstanbul Hükümetinin aşanları tarafından 9 Ocak 1920 günü alçakça katledildi…

Yahya Kaptan 1891 yılında Makedonya’nın –Köprülü kasabasında dünyaya geldi. Henüz 9 yaşında iken bir kan davası yüzünden dağa çıkmak zorunda kalır. Balkanlarda çetesiyle, Bulgarların, Makedonların ve Sırpların oluşturduğu Müslüman halka saldıran çetelerle mücadele etti.  Balkan Savaşı başlayınca Balkan Savaşına katıldı.  1. Dünya Savaşı başlayınca Teşkilatı Mahsusa’ya katılarak, teşkilat adına Balkanlarda ve İstanbul’da önemli görevler ifa etti. İttihat Terakki’nin önemli adamlarından Yakup Cemil ile tanıştı ve yakın arkadaş oldu. Yakup Cemil, Harbiye Nazırı ve Başkomutan Vekili Enver Paşa’ya karşı darbe girişiminde bulununca, Yakup Cemil’in arkadaşı olduğu  için 1916 yılında Irak’a sürgün edildi.

Yahya Kaptan, Ateşkes anlaşması imzalandıktan sonra İstanbul’a döner. İşgal günlerinde Bekirağa Bölüğü’ne hapsedilen arkadaşlarını ziyaret eder. Halil Kut Paşa’nın hapisten kaçırılmasında görev alır. İstanbul’un İşgalinden sonra, eski İttihatçılar tarafından kurulan Karakol Cemiyeti’ne katılır. Tanındığı için çabuk deşifre olur ve Karakol Cemiyeti tarafından İstanbul’da kalmasının tehlikeli olacağı düşüncesiyle Gebze’ye gönderilir ve burada kendi teşkilatını kurarak Gebze ve civarındaki yağmacı çetelerle ve işgal kuvvetleriyle mücadele eder. Sivas Kongresi'ndeki tüm mücadele eden kuvvetlerin tek çatı altında birleşmesi kararına uyarak kendi askerî kuvvetleriyle birlikte Kuvâ-yi Milliye'ye geçti.

Mustafa Kemal Paşa, 4 Ekim 1919 günü Yahya Kaptan’a bir telgraf çekerek "Bulunduğunuz bölgede güçlü bir teşkilât kurunuz. Adapazarı Kaymakamı Tahir Bey vasıtasıyla, bizimle bağlantı sağlayınız. Şimdilik hazır bulununuz" talimatını verir. Olay Nutuk’ta şöyle anlatır: "Efendiler, Yahya Kaptan, aldığı bu emir üzerine, teşkilât kurdu ve aylarca İstanbul ile ilişkisi bulunan çevrelerde hain çetelerin faaliyetlerine engel oldu."

Gebze’de İstanbul Hükümetinin adamları olan Kaymakam ve Jandarma Komutanları, bazı emekli subaylarla birlikte "çete" kurarak adam kaçırır ve haraç alıyor, bu faaliyetler halkın da tepkisini çekiyordu. Yahya Kaptan’ın liderliğindeki Gebze’deki Milli kuvvetler bunlarla da mücadele eder. Halka eziyet eden bu çeteleri engeller. Yahya Kaptan’ın bu faaliyetleri, bölgedeki azınlıklar tarafından İngiliz Muhipler Cemiyeti’nin Başkanı Sait Molla’nın kurduğu gizli teşkilat aracılığıyla işgal kuvvetlerine ulaştırılır.

Ve İşgal kuvvetleri Yahya Kaptan’ı ortadan kaldırma kararı alır.  Bu amaçla bölgeye İngiliz gemisiyle bölgeye bir Osmanlığı birliği sevkedilir. Bu kuvvetler Yahya Kaptan’ın yaşadığı Tavşancıl Köyü’nü kuşatırlar. Yahya Kaptan’ın teslim olmaması halinde bütün ahalinin öldürüleceği bildirilir. Yahya Kaptan’ın kuşatıldığına ilişkin haber Mustafa Kemal Paşa’ya iletildiğinde, Paşa konuyla yakından ilgilenir ve İzmit’te 1. Fırka Kumandanlığı’na 7 Ocak 1920 tarihli şu telgrafı gönderir: "İstanbul’dan geldiği bildirilen kıta komutanına, adı geçenin bizim adamımız olduğu ve eğer bir kusur ve kabahati varsa, tarafımızdan gereğinin yapılması tabiî bulunduğu, hiçbir suretle Yahya Kaptan’ın kuşatılmasına ve tutuklanmasına hiçbir şekilde razı olmadığımızın bildirilmesini ve neticenin bize süratle bildirilmesini rica ederiz."

 Karakol Cemiyeti Reisi Kara Vasıf’ın da devreye girmesiyle, Yahya Kaptan "ikna" edilir. 8 Ocak 1920 günü teslim olan Yahya Kaptan, 9 Ocak 1920 günü köy dışına götürüldükten sonra başı kesilerek şehit edilir.

Mustafa Kemal olayı haber alınca olayı soruşturması için Mebus Sırrı Bey’i görevlendirilir. Sırrı Bey konuya ilişkin raporunda  : "Yahya Kaptan’ın, İstanbul karşısında teşkilatlanmış bir durumda bulunması, herhalde Kuvayı Milliye’ye karşı cephe almış bulunan kimseleri korkuttuğu için kendisinin ortadan kaldırılmasına karar verildiğine şüphe yoktur. Bu hareket, yabancılarca dahi, hiç şüphesiz, Kuvayı Milliye’nin, hükümetin gözünde imha ve yok edilebilir bir mahiyette görülmesine sebep olacaktır. Bundan dolayı gereken tedbir alınmalıdır." Şeklinde görüşlerini bildirir.

İstanbul’da bulunan Rauf Bey 19 Şubat 1920 tarihli mektupla Paşa’ya şu bilgileri verir: "Yahya Kaptan’ın teslim olduktan sonra öldürüldüğü buraca da anlaşılmıştır. Muhafızlığa müracaat edilmiş, otopsi de yapılmıştır. Hükûmet kanunî kovuşturmaya başlamıştır, efendim. Saygılarımızı arz ederiz."

Atatürk Nutuk’ta konuyu şu şekilde değerlendirir:

"Efendiler, Yahya Kaptan’ın öldürüldüğüne şüphe kalmamıştı. Bu hakikat bilindikten sonra, onun katili olan hükümetin yasal kovuşturmayı eline almış olması, cinayet faillerinin ortaya çıkmayacağına delil değil miydi? Fakat Efendiler, zaman, her şeyin, her hakikatin tarih önünde doğru değerlendirilmesine imkân hazırlar……

Efendiler, bu olayı incelerken, iki noktayı göz önünde tutmak faydalı olur. O noktalardan birincisi: Sait Molla’nın mensup olduğu gizli teşkilat ile Gebze ve Kartal dolaylarında tamamen bu teşkilâta mensup kişi ve çetelerin rolü ve bu rolü bizim adamlarımıza ve teşkilatımıza yıkarak, vatansever geçinen kimseleri aldatma ve kandırmada gösterilen ustalık ve başarı."

Konuyla ilgili Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanı Şevket Bey’den gelen açıklama hakkında ise şu yorumu yapar: "Efendiler, ‘Köy dışındaki karakola götürülürken çevreden ateş edilmiş (?). Kaçmaya çalışmış, bu sırada öldürülmüş (?!).’ Bu sözlerin, bu gibi suikastlarda bir formül gibi kullanıldığını anlamamak için, çok safdil olmak lâzımdır."

Mustafa Kemal Paşa, Yahya Kaptan’ın iki evladını himayesine alır ve ailenin de sıkıntılarının giderilmesiyle ilgilenir. 19 Ekim 1922 günü de Yahya Kaptan’ın ailesine ‘Vatan hizmetleri tertibinden’ maaş bağlanmasına ilişkin kanun TBMM’de kabul edilir.

Yahya Kaptan’ın Kocaeli’nde bir heykeli vardır ve bir mahalleye onun adı verilmiştir…

 

9 Ocak’ta Olan Olaylar

1792 - Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında 5 yıllık savaşın ardından, Yaş Antlaşması imzalandı.

1853 - Osmanlı İmparatorluğu için "hasta adam" tabiri ilk kez Rus Çarı I. Nikolay tarafından kullanıldı.

1900 - Mısır'da Kahire demiryolu tamamlandı ve ilk tren hizmete girdi.

1917 – Şair Cahit Külebi doğdu

1918 - Akademisyen, şair ve yazar Hikmet Tanyu doğdu

1919 - Halep'ten gelen terhis kafilesi Urfa'ya bağlı Suruç yöresinde İngiliz-Fransız yanlısı Basravi Aşireti kuvvetlerinin baskınına uğradı. 5 subay öldürüldü. Askerlerin malları yağma edildi.

1919- Türk ordusunun son birlikleri Kars'tan çekildi.

1920- İstanbul'dan gönderilen bin kişilik bir kuvvet tarafından dün tutuklanan Çete reisi Yahya Kaptan, İzmit Tavşancıl'da başı kesilerek öldürüldü. Mustafa Kemal, Yahya Kaptan'ı İstanbul'un takibinden kurtarmak için çeşitli girişimlerde bulunmuştu. TBMM, Yahya Kaplan'ın ailesine maaş bağlayacaktır.

1921- Batı Cephesi birlikleri ile Ethem kuvvetleri arasındaki çarpışmalar devam ediyor. Ethem kuvvetlerinin Derbent çevresindeki saldırısı, İnönü mevzilerine gitmeye hazırlanan 1 74. Alay'ın hareketini geri bırakmasına sebep oldu. Yunan uçakları, Türk kuvvetleri üzerine Ethem'in bir bildirisiniattılar: "Ey askerler, şerre alet olmayınız ! Aksi halde geliyorum ha! . .. "

1922 - Kastamonu İstiklal Mahkemesi, bir asker karısının ot ve buğday demetlerini yağma ettiren Asteğmen Mustafa Efendi'nin 15 gün hapsine ve maaşından 35 lira keserek asker karısına verilmesine, eşkıyaya yemek vermekten sanık bir ağanın beraatına, sürgün yerlerinden kaçan iki Rum'un yeniden sürülmelerine karar verdi

1926 - Piyango çekilişinin yalnızca Tayyare Cemiyeti'ne ait olduğuna ilişkin kanun kabul edildi.

1936 - Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Atatürk'ün de katıldığı bir törenle öğrenime başladı. Törende konuşan Millî Eğitim Bakanı Saffet Arıkan "Çürümüş görünen dünya kültürünü yeniden yaratacak olan Türk çocuklarıdır" dedi.

1937 - İstanbul Tramvay Şirketi, talebelerin ucuz seyahat etmeleri için paso verdi. Pasolar talebelerin ikamet mıntıkalarıyla, mekteplerinin bulunduğu bölge arasındaki seferlerde geçerli oldu.

1942 - Türk Tarih Kurumu Ziya Gökalp'in bütün eserlerinin yayımlanmasına, Türk Dil Kurumu da yeni bir Kur'an çevirisine karar verdi.

1945 – Romancı Osman Cemal Kaygılı vefat etti

1949 - Türkiye'nin 7. Başbakanı Hasan Saka görevinden çekildi.

1951 - Sin bilgini ve Diyanet İşleri'nin 3. Başkanı Ahmet Hamdi Akseki vefat etti

1955 - Devlet Operası sopranosu Leyla Gencer, temsiller vermek üzere İtalya'ya gitti.

1961 - Amerika ile Türkiye arasında, Ereğli Demir Çelik Tesisleri için 130 milyon dolarlık kredi anlaşması imzalandı

1964 - Meclis, Talat Aydemir ve arkadaşlarının ölüm cezalarını onayladı

1964 – Romancı-Yazar-Hatip-Akademisyen Halide Edip Adıvar vefat etti

1966 - 800 kişilik ilk işçi kafilesi Almanya'ya hareket etti.

1968 - Ankara Yüksek İhtisas Hastanesi'nde bir köpeğin kalbi değiştirildi. Ameliyattan kırk dakika sonra bakım güçlüğü nedeniyle köpek "uyutuldu".

1968 - Meksiko tarihinde bilinen ilk ve son kez kar yağışı gözlendi, yağış 2 gün daha devam etti.

1978 - Akaryakıt sıkıntısı had safhada; akaryakıtı biten hastaneler hasta kabul etmemeye ve yatan hastaları taburcu etmeye başladılar.

1978 - Bir günde 14 yer bombalandı. İstanbul'da 5, Ankara'da 7, Trabzon ve Afşin'de de birer yere atılan bombalar hasara yol açtı.

1978 - İstanbul'da Çapa Tıp Fakültesi şiddetli soğuk nedeniyle tatil edildi.

1978 - TEKEL Genel Müdür Vekili Esat Gühan görevden alındı, yerine vekaleten Orhan Özet getirildi.

1979 - Ankara'da iki tren çarpıştı. Çoğu işçi ve öğrenci olan 32 kişi öldü.

1979 - Yeşilköy Havalimanı'nda kanlı baskını gerçekleştirdikten sonra müebbet hapse mahkûm olan Muhammed Reşit ve Mehdi Muhammed adlı iki Filistinli gerilla, Sağmalcılar Cezaevi'nden kaçtı.

1987 - Yargıtay, Milliyetçi Hareket Partisi'nin Alparslan Türkeş'in üzerinde bulunan mal varlığının Hazine'ye devrine karar verdi.

1991 - Toplu taşıma araçlarında sigara içilmesi ve tütün mamullerinin reklamının yapılması yasaklandı.

1995 - Güner Ümit'in, İnter Star'da yayınlanan "Süper Turnike" programında, Alevilerde "ensest" olduğunu ima eden sözleri üzerine, Aleviler iki gün boyunca televizyon önünde gösteri yaptı. İki günün sonunda programın yayından kaldırılacağı açıklandı.

1996 - Evrensel Gazetesi muhabiri Metin Göktepe'nin cesedi Eyüp Spor Salonu'nun yakınındaki arsada bulundu. Gazeteci Metin Göktepe bir gün önce görevini yaparken polisçe engellenmiş ve gözaltına alınmıştı.

1996 - Sabancı Holding Yönetim Kurulu Üyesi Özdemir Sabancı, Toyotasa Genel Müdürü Haluk Görgün ve sekreter Nilgün Hasefe, Sabancı Center'da vurularak öldürüldü. Olayı DHKP/C örgütü üstlendi.

2003 - Aile mahkemeleri kuruldu.

2007 - Adana'dan Irak'a giden, içinde Türk işçilerinin bulunduğu, Moldova'lı bir şirkete ait Antonov tipi bir uçak, Bağdat'ın Beled Havaalanı pistine 200 metre kala düştü: 34 kişi öldü.

2009 - Nâzım Hikmet'in Türk vatandaşlığından çıkarılmasına ilişkin 1951 yılındaki Bakanlar Kurulu Kararı yürürlükten kaldırıldı.

2011 - Iran Air'e ait 277 sefer sayılı uçuşu Urmiye yakınlarında düştü. 72 kişi hayatını kaybetti