Kazım
Karabekir 23 Temmuz 1882 tarihinde İstanbul'da doğdu. Babası Karamanlı bir
Jandarma Subayı olan Mehmet Emin Bey’di. . İstanbul’da başladığı ilköğrenimini
babasının görevi nedeniyle Van, Harput ve Mekke’de tamamladı. Daha sonra
İstanbul’da Fâtih Askerî Rüşdiyesi ile Kuleli Askerî İdâdîsi’nde okudu. 1902’de
Harp Okulu’ndan, 1905’te de Harp Akademisi’nden mezun oldu. Kurmay yüzbaşı
olarak Manastır’da bölge kurmay başkanı olarak göreve başladı. Rum ve Bulgar
çetelerine karşı gösterdiği başarıdan dolayı 1907 yılında kolağası oldu. Enver
Bey’le birlikte İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin Manastır ve İstanbul
şubelerinin açılışında görev aldı. II. Meşrutiyet’in ilânından sonra
Edirne’deki 3. Piyade Tümeni kurmay başkanlığına getirildi. 31 Mart Vakasında
Hareket Ordusu’nun kurmay başkanı olarak Yıldız Sarayı’nın ele geçirilmesinde
ve isyanın bastırılmasında önemli rol oynadı. 1912’de binbaşılığa terfi etti ve
Balkan Savaşı’na katıldı. Edirne savunması sırasında Bulgarlar’a esir düştü.
İmzalanan antlaşma üzerine 1913 yılında serbest bırakıldı. 1915 yılında 14.
Tümen kumandanlığına tayin edildi. Tümeniyle birlikte Çanakkale savaşlarına
katıldı, Kerevizdere’de Fransızlar’a karşı savaştı ve başarılarından dolayı
albaylığa terfi etti. 1915 yılının Kasım ayında Irak’taki 6. Ordu komutanı
Colmar von der Goltz Paşa’nın kurmay başkanı vekili olarak Bağdat’a gönderildi.
Burada 18. Kolordu kumandanlığına getirildi. Kûtül‘amâre’de İngilizler’le
yapılan savaşlara iştirak etti. 2. Kolordu kumandanı ve İkinci Ordu kumandan
vekili olarak doğuda Ruslar’a karşı savaştı. 1917 yılında artan Ermeni
terörüyle mücadele etmek üzere Üçüncü Ordu’ya bağlı 1. Kafkas Kolordusu
kumandanlığına tayin edildi. Erzincan’ı, Erzurum’u ve Hasankale’yi geri alarak
bölge halkını Ermeniler’in katliamından kurtardı. 25 Nisan 1918’de Kars’ı
kurtardıktan sonra 15 Mayıs’ta Gümrü’ye girdi. Bu başarılarından dolayı 28
Temmuz’da mirlivâ rütbesine yükseltilerek Ermenistan ile Güney Azerbaycan’ı
zaptetmekle görevlendirildi. 5 Eylül 1918’de Bakü’yü ele geçirmek için Tebriz’e
doğru ilerleyen İngilizler’i geri püskürttü ve İran Azerbaycanı’na hâkim oldu.
Osmanlı ordusunun diğer cephelerde yenilgiye uğraması üzerine birliklerini
Nahcıvan’a çekmek zorunda kaldı. Daha sonra Erzurum’daki 15. Kolordu
kumandanlığına tayin edildi.
3
Mayıs’ta Erzurum’a gelen Kâzım Karabekir Erzurum Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti
üyeleriyle görüştü ve bir kongre tertiplemelerini sağladı. Bu sırada Samsun’a
çıkan Mustafa Kemal ile haberleşerek Erzurum’da buluşan Kâzım Karabekir,
müfettişlikten azledilen ve 8 Temmuz’da da askerlikten istifa eden Mustafa
Kemal’e bağlılıklarını bildirdi. 21 Temmuz’da Mustafa Kemal’den boşalan Üçüncü
Ordu müfettiş vekilliğine getirilerek yetkileri daha da arttırılan Kâzım
Karabekir, Mustafa Kemal’in kongreye girmesine karşı çıkan bazı delegeleri ikna
ederek onu 23 Temmuz’da başlayan Erzurum kongresine başkan seçilmesine destek
verdi. Mustafa Kemal ile Rauf Bey’in tutuklanarak İstanbul’a gönderilmesini
isteyen Harbiye Nezâreti’ne emri yerine getirmeyeceğini bildirdi. 14 Ocak 1920
tarihinde Şark Cephesi kumandanlığına getirilen Kâzım Karabekir, İngilizler’in
İstanbul’u işgal edip meclisi dağıtmaları üzerine Erzurum’da bulunan İngiliz
subay ve erlerini tutuklattı. (Bu İngiliz askerleri 1921’de Malta’daki Türk
sürgünleriyle takas edilmiştir.)
Büyük
Millet Meclisi’ne Edirne’den milletvekili seçildiği halde doğudaki görevini
sürdürdü. Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti kendisine Erzurum valiliği
görevini de verdi. İngilizler tarafından Ermenistan’a ve Gürcistan’a verilen
Kars, Ardahan, Batum’daki Türk direnişçilerini destekledi. Bölgede Ermeni
mezaliminin artması üzerine Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetinden harekât
izni istedi. Sevr Antlaşması’nın Erzurum, Trabzon, Van, Bitlis ve Bingöl’ü
Ermeniler’e vermesi üzerine hükümet harekâta izin verdi. Şark Cephesi Kumandanı
Kâzım Karabekir, 28 Eylül’de doğu harekâtını başlattı. Sarıkamış, Göle,
Kağızman ve Kars’ı ikinci defa kurtardı. Başarılarından dolayı Türkiye Büyük
Millet Meclisi kararıyla ferik rütbesine yükseltildi. 7 Kasım’da Gümrü’yü ve 12 Kasım’da Iğdır’ı
aldı. 3 Aralık 1920’de Gümrü Antlaşması’nı imzalayıp Ermenistan’ın Sevr
Antlaşması’nda kendisine tanınan bütün haklardan vazgeçmesini sağladı. Kâzım
Karabekir’e “doğu fâtihi” unvanını kazandıran bu zafer Millî Mücadele’ye
katılanların ümidini arttırdı. Buradaki birliklerin bir kısmı batı cephesine
kaydırıldı.
Kâzım
Karabekir zaferden sonra Ankara’ya geldi ve Edirne milletvekili olarak
meclisteki görevini sürdürdü. İzmir İktisat Kongresi’ne başkanlık etti. Türkiye
Büyük Millet Meclisi’ne II. dönemde İstanbul milletvekili seçildi. Hem
milletvekilliği hem de asker olanların, bu görevlerinden birini tercih
etmelerine ilişkin kararname gereğince, 26 Ekim 1924’te askerlik görevinden
istifa ederek milletvekilliğini seçti.
Kâzım
Karabekir, Rauf (Orbay), Refet (Bele), Ali Fuat (Cebesoy) ve Cafer Tayyar
(Eğilmez) gibi Millî Mücadele’de önemli rol oynayan kişilerin de aralarında yer
aldığı otuzu aşkın milletvekili tarafından kurulan Terakkîperver Cumhuriyet
Fırkası’nı kurdu. Ve 27 Kasım 1924 tarihinde genel başkan seçildi. Ancak bu
parti Şeyh Said isyanıyla irtibatlandırılıp din istismarcılığı ile suçlanarak 3
Haziran 1925 günü kapatıldı . Kâzım Karabekir, Mustafa Kemal’e karşı düzenlenen
İzmir suikastından haberdar olduğu halde bunu bildirmediği gerekçesiyle
Ankara’da tutuklanarak İzmir İstiklâl Mahkemesi’nde sorgulandı. Bir ay sonra da
beraat etti.
Emeklilik
sonrası Erenköy’deki evinde inzivaya çekildi ve sıkı gözetim altında tutuldu.
1930 seçimlerinde İstanbul’dan aday olduysa da seçilemedi. 1933 yılında evinde
arama yapıldı doksan beş dosya ve yayıma hazır kırk dört kitabına el kondu.
İsmet İnönü cumhurbaşkanı olunca onun
desteğiyle 31 Aralık 1938 tarihinde Cumhuriyet Halk Partisi’nden İstanbul
milletvekili oldu. 1946 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanlığına
seçildi. 26 Ocak 1948 tarihinde vefat edene kadar TBMM Başkanlığını yürüttü.
Önce Hava Şehitleri Mezarlığı’na gömülen naaşı daha sonra Atatürk Orman
Çiftliği’nde hazırlanan Devlet Mezarlığı’na nakledildi.
26 Ocakta Meydana
Gelen Olaylar
1699 - Osmanlı
Devleti, Karlofça Antlaşması'nı imzaladı.
1906 – Heykeltraş
Zühtü Müridoğlu doğdu.
1919- Hükümet,
Müttefiklerin 1 9 tarihli isteğini görüştü, kapitülasyonların geri
getirilmesinin vakitsiz olduğu, bunun görüşülmesinin barıştan sonraya
ertelenmesini kararlaştırdı.
1920- Meclis
Geçici Başkanı Hacı İlyas Efendi, rahatsızlığını ileri sürerek görevinden
çekildi. Yerine, oylamaya katılan 96 mebustan 5 ı 'inin olumlu oyu ile Erzurum
Mebusu Celalettin Arif Bey seçildi.
1920- Akbaş olayı:
Edremit eski Kaymakamı Köprülü Hamdi Bey'in 30 kişilik çetesi, Gelibolu'nun
Akbaş mevkiinde bulunan silah deposuna bir baskın yaptı. Fransa'nın Dcnikin'e
göndermek üzere hazır beklettiği silah ve cephaneden 8.ooo tüfek, 40 makinalı
tüfek, 2.000 sandık cephane Anadolu yakasına geçirildi
1921- Meclis'te,
bütçenin tümü üzerinde görüşmeler yapıldı. Bazı mebuslar, kırtasiyecilikten,
idarenin hantallığından yakındılar. Görüşülen bütçe 1 920 yılına ait bulunuyor.
Şimdiye kadarki harcamalar avans kanunlarıyla yapılmıştı
1921- İstanbul Rum
Patrik Vekili Doretheos, İngiliz Kilisesi'ne bir mektup yazarak İstanbul' un
Hıristiyan olduğunu ileri sürdü.
1922 - İstanbul'da
tramvay işçileri, şirket istediklerini kabul etmeyince greve başladılar. Tramvaylar
durdu.
1931 - Kızıl
İstanbul gazetesi hakkında soruşturma açıldı.
1940 - Sinema ve
tiyatro oyuncusu Ayten Gökçer doğdu
1948- Kurtuluş
Savaşının önde gelen komutanlarından İstanbul milletvekili ve Meclis Başkanı
Kazını Karabekir öldü.
1948 - Millî
Korunma Mahkemeleri kaldırıldı.
1954 - Kurucuları
arasında Hikmet Bayur, Kenan Öner, Ahmet Tahtakılıç ve Osman Bölükbaşın
bulunduğu Millet Partisi kapatıldı
1959 - Bağdat
Paktı Konseyi Karaçi'de toplandı. Toplantıya, Türkiye adına Başbakan Adnan
Menderes ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu katıldı.
1970 - Necmettin
Erbakan ve 17 arkadaşı, Millî Nizam Partisi'ni kurdu.
1974 - Bülent
Ecevit Başbakanlığında, Cumhuriyet Halk Partisi - Millî Selamet Partisi
koalisyon Hükûmeti göreve başladı.
1974 - Türk Hava Yolları'nın
Van adlı yolcu uçağı, İzmir Cumaovası Havaalanı'nda pistin 100 metre uzağında
yere çakıldı; 63 kişi öldü.
1978 - Türk
Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) Başkanı Feyyaz Berker ve Yönetim
Kurulu üyesi Rahmi Koç, Türk Ceza Kanunu'nun (TCK)141.,142. ve 163.
maddelerinin kaldırılmasını istediler.
1992 - 12
Eylül'den sonra ilk kez memur eylemi düzenlendi. İstanbul'daki eyleme 5 bin
memur katıldı.
1994 -Türk lirası
% 13,6 oranında devalüe edildi.
2001 - Gucerat'da
(Hindistan) deprem: 20.000'den fazla kişi öldü.
2003- Alman İslam
bilimcisi Annemarie Schimmel vefat etti
Yorumlar
Yorum Gönder