30 Aralık ve Osman Hamdi Bey

 

Günün Portresi

Osman Hamdi Bey

 Sanat Dünyamızın en Parlak İsimlerinden Osman Hamdi Bey 30 Aralık 1842'de İstanbul'da dünyaya gelmişti.

Ülkenin ilk maden mühendislerinden olan babası İbrahim Ethem Bey, Sadrazamlık görevinde de bulunmuş bir devlet adamıydı. Osman Hamdi Bey’in kardeşlerinden Mustafa Bey İstanbul gümrük müdürü, Halil Ethem Bey Müze Müdürü olarak görev yapmış İsmail Galip Bey ise adını Türkiye’de nümismatik biliminin kurucusu olarak yazdırmıştır.

Osman Hamdi, daha 16 yaşındayken yaptığı kara kalem resimlerle çevresinde ilgi uyandırdı. Çocuklarının yurt dışında öğrenim görmesini isteyen babası onu hukuk öğrenimi için Paris'e gönderdi. Paris’te kaldığı 12 yıl boyunca hukuk öğrenimini sürdürürken o dönemin ünlü ressamlarından olan Jean-Léon Gérôme ve Boulanger'in atölyelerinde çıraklık yaparak iyi bir resim eğitimi aldı. Onun Paris’te bulunduğu dönemde Şeker Ahmet Paşa ve Süleyman Seyyid Bey resim eğitimi almak üzere Devlet tarafından Paris’e gönderilmişti. Bu üç isim Türk resim sanatının ilk kuşağını oluşturdular. 1867 Paris Dünya Sergisi’ne Osman Hamdi Bey “Çingenelerin Molası”, “Pusuda Zeybek “ve “Zeybeğin Ölümü” adlı üç eseri ile katıldı. Paris’te tanışıp evlendiği Marie adlı eşi ile 10 yıl evli kaldı, Fatma ve Hayriye adlı iki kızları oldu.

Yurda döndükten sonra Bağdat İli Yabancı İşler Müdürlüğüne atandı.  Bağdat’a tayinini istemesinde Mithat Paşa’nın Bağdat’a vali olmasının payı vardı. Burada Bağdat’ın çeşitli görünümlerini yansıtan tablolar yaptı, Bağdat tarihi ve arkeolojisi ile ilgilendi. O sırada vali Mithat Paşa’nın yardımcısı olan, ünlü romancı Ahmet Mithat Efendi ile tanışıp dost oldu.

İstanbul’a dönüşünde Saray Protokol Müdür Yardımcısı olan Osman Hamdi, Viyana’da düzenlenen Uluslararası Sergi’ye komiser olarak katıldı. Viyana’da iken tanıştığı adı Marie olan bir başka Fransız hanımla ikinci evliliğini yaptı. Naile ismini alan ikinci eşinden Melek, Leyla, Ethem, Nazlı isimli çocukları dünyaya geldi.

1875 yılında Kadıköy'ün ilk şehremini (belediye başkanı) olarak atandı ve bu görevi bir yıl sürdürdü.

Devlet memurluğundan erken emekliliğe ayrılan Osman Hamdi Bey, Gebzeye bağlı Eskihisar köyünde bulunan evinde kendisini resim yapmaya adamıştır.1881'de Müze-i Hümayun (İmparatorluk Müzesi) müdürü Anton Dethier’in ölümü üzerine Osman Hamdi Bey padişah tarafından bu göreve tayin edilmiştir.

1 Ocak 1882’de padişah II. Abdülhamit, tarafından bu görevine ilaveten Türkiye’nin ilk güzel sanatlar okulu olan Sanayi-i Nefise Mektebi’nin müdürü olarak görevlendirildi.

Müze-i Hümayun müdürü olarak ilk işi eski eserlerin yurt dışına kaçırılmasını engellemek için 1874 tarihli “Asar-ı Atika Nizamnamesi"ni 1883 yılında yeniden düzenledi ve yürürlüğe soktu.

Müze müdürlüğü sırasında, Nemrut Dağı, Lagina (Yatağan) ve Sayda (Lübnan)'da arkeolojik kazılar gerçekleştirdi. Sayda’da yaptığı kazılarda bulduğu eserler arasında arkeoloji dünyasının başyapıtlarından sayılan İskender Lahiti de bulunmaktadır.

Osman Hamdi Bey, ayrıca çeşitli kazıları da, planladı yönlendirdi.

Osman Hamdi Bey, müze olarak kullanılan Aya İrini ve Çinili Köşk’te yetişmeyince kazılar neticesinde bulunan eserleri sergileyebilmek için yeni bir bina arayışına girdi. Bugünkü İstanbul Arkeoloji Müzesi binasını inşa ettirdi. Müzenin içinde fotoğrafhane, kütüphane, modelhane yaptırdı.

Müze-i Hümayun, arkeoloji ağırlıklı bir müze olmuştu. Koleksiyondaki silahlar ve askeri teçhizatlar Aya İrini’de bırakıldı. Bugünkü Askeri Müze’nin temeli olan bu yeni müze, 1908’de ziyarete açıldı. Osman Hamdi Bey’in İstanbul dışındaki kentlerde kurdurduğu eser depoları ilerde kurulacak bölge müzelerinin temeli oldu.

Osman Hamdi Bey, müzecilik ve arkeoloji çalışmalarını sürdürürken resim yapmayı hiç bırakmadı. Türk resminde ilk kez figürlü kompozisyonu kullanan ressamdı. Resimlerinde okuyan, tartışan, özlemini duyduğu Türk aydın tipini ve dışarıya açılmış kadın imgesini ele aldı. Dekor olarak tarihi yapıları, aksesuar olarak tarihi eşyaları kullandı. "Kaplumbağa Terbiyecisi" (1906), "Silah Taciri" (1908) Osman Hamdi’nin en ilgi çeken eserlerdir. Birçok resmi İstanbul Resim ve Heykel Müzesi yanında Londra, Liverpool, Berlin ve Boston müzelerinde sergilenmektedir.

Sanatçı, 24 Şubat 1910 tarihinde İstanbul Kuruçeşme’deki yalısında hayatını kaybetti. Ayasofya’da kılınan cenaze namazının ardından müzenin bulunduğu Çinili Köşk’e getirilen cenazesi, vasiyeti üzerine Eskihisar’a götürülerek defnedildi. Mezarının başına Bakanlar Kurulu kararıyla iki isimsiz Selçuklu taşı kondu. Gebze Eskihisar' daki köşkü 1987’den bu yana müze olarak hizmet verir.

30 Aralık Günü Meydana Gelen Önemli Olaylar

1517 - Osmanlı Orduları, Kudüs'e girdi.

1842 - Arkeolog, müzeci, ressam ve Kadıköy'ün ilk Belediye Başkanı Osman Hamdi Bey dünyaya geldi..

1898 - Gülhane Askerî Tıp Mektebi açıldı.

1915 - Fransa, Yunan idaresine karşı ayaklanan halkın daveti üzerine Meis adasını ele geçirdi.

1919 - Osmanlı İstiklal Günü kutlanıyor. Osmanlı Devleti'nin kuruluşunun 620. Yılı özellikle işgal altındaki bölgelerde yeni bir bağımsızlık için mücadele gösterilerine dönüştü. Bursa, Balıkesir'de kutlamalara büyük kalabalıklar katıldı.

1920 - Meclis, Ethem'i lanetlemekle birlikte soruna barışçı bir çözüm bulunmasını istedi. Ethem'in, kuvvetlerinin başından ayrılarak bir tarafa çekilmesi, bunu kabul etmediği takdirde üzerine askeri harekat yapılması kabul edildi.

1920- 16 Aralık'ta kuvvetleri dağıtılan Demirci Efe, şahsına bir zarar verilmeyeceği garantisi alarak Hükümet kuvvetlerine teslim oldu.

1920 - Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa, 2. Kolordu'ya yazdığı emirde, açlık tehlikesi ile karşı karşıya olan Antep'e yiyecek ulaşılmasını, yapılacak bir saldırı ile Fransız çemberinin yarılmasını istedi.

1921 – İngiliz Hükümeti'nin hazırladığı barış programı Fransa ve İtalya'ya sunuldu: Türkiye'ye bırakılacak İzmir' de milletlerarası bir yönetim. Doğu ve Batı Trakya Yunanistan'da kalacak. İstanbul'da milletlerarası yönetim. Müttefik garnizonları Çanakkale ve Gelibolu'ya çekilecek. Kilikya'da özel yönetim. Azınlıklar ile ilgili olarak bir Yüksek Komiserlik.

1921 - Larnaka gençleri, hanımlara Vatan Yahut Silistre'yi temsil ettiler. Yarın da erkeklere temsil edilecek oyunun gelirleri Türkiye'ye gönderilecek.

1922 - Vladimir İlyiç Lenin, Sovyetler Birliği'nin kurulduğunu açıkladı.

1929 - Kuruluş yıllarında Cumhuriyet düşüncesinin sesi olarak Mehmet Emin Yurdakul tarafından yayımlanan fikir ve edebiyat dergisi Hayat yayımına son verdi.

1946 - Demokrat Parti'yi komünistlikle suçlayan Yozgat Valisi Sadri Aka mahkûm oldu.

1949 – Filozof Rıza Tevfik Bölükbaşı vefat etti..

1950 - Türkiye, 25 Temmuz'da Kore'ye asker gönderme kararı almıştı. Türk Barışseverler Cemiyeti Kore'ye asker gönderilmesini protesto edince dava açıldı. Cemiyet başkanı Behice Boran ve arkadaşları on beşer ay hapis cezasına çarptırıldı.

1950 – Ahmet Ağaoğlu’nun kızı Kars milletvekili Tezer Taşkıran CHP'nden istifa etti

1960 - Uluslararası Para Fonu (IMF) ve İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı Türkiye'ye kredi vermeyi kabul etti.

1977 - Fatih Sultan Mehmet Köprüsü ihale edildi.

1981 - Galatasaray Eğitim Vakfı kuruldu.

1986 – Heykeltıraş İlhan Koman vefat etti

1993 – Eski Dışişleri Bakanlarından İhsan Sabri Çağlayangil vefat etti

1994 - Taksim'de The Marmara Oteli'nin girişindeki Cafe Marmara'da bomba patladı; arkeolog Yasemin Cebenoyan öldü; ağır yaralanan yazar ve sinema eleştirmeni Onat Kutlar da 11 Ocak 1995'te yaşamını yitirdi.

2016 - TBMM Anayasa Komisyonu, 9 gün süren görüşmelerin ardından Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda Değişiklik Yapan Kanun Teklifi'ni kabul etti.