Osmanlı
Devleti ilk borcu aldığı 1854 yılından moratoryum ilan ettiği 1875 yılına kadar
toplam 15 kez dış borçlanma yapmıştır. 245.759.873 Osmanlı Lirası borçlanmasına
karşılık, çıkarılan tahvillerin faiz oranı çok yüksek olduğundan eline
134.221.281 Osmanlı Lirası geçmiştir. Bir diğer ifade ile ele geçen para
borçlanılan tutarın yalnızca %54,63’üdür. Ki aracılara da çıkarılan tahviller
üzerinden %2-%3 komisyon ödenmiştir.
Ayrıca
çok yüksek faizlerle alınan bu borçlar da verimli kullanılamamış, yalnızca borç ödemeleri ile lüks ve şatafata
harcanmıştır. Bu borç sarmalı sonucu 1874-1875 yıllarında bütçe dengesi tamamen
bozulmuş, gelirler borç faizlerini bile karşılayamaz olmuştur. 30 Ekim 1875
tarihinde “Ramazan Kararnamesi(Ramazan Kanunnamesi) ile moratoryum ve borçların
ödenmesi ile ilgili bir plan ilan edilmiştir. Nisan 1876 tarihinden sonra ise
borç geri ödemeleri tamamen durdurulmuştur.
Sultan
II. Abdülhamit tahta geçtiği 1876 yılından 1881 yılına kadar Osmanlı
Devleti'nin borçlarının ödenmesiyle ilgili mali sistemi düzenleyici çalışma
yapamamıştır. Alacaklı devletlerin ve bankerlerin yoğun baskı ve lobileri
neticesinde çeşitli müzakereler yapılmış ve alacaklıların anaparadan önemli
ölçüde indirim yapmaları konusunda uzlaşılmasının ardından, 20 Aralık 1881 (28
Muharrem 1299) tarihinde açıklanan, Muharrem ayında açıklandığı için Muharrem
Nizamnamesi(Kararnamesi) olarak bilinen karar ile borçların ödenmesi için
devletin iktisadi faaliyetlerinin yönetimi yabancıların kontrolüne verilmiştir.
Kararnameye
göre borçların ödenmesi için devletin tüm iktisadi faaliyetlerini yabancılar
adına kontrol etmek amacıyla Duyun-u Umumiye (Borçlar İdaresi) kurulmuştur. Bu
kararname neticesinde devlet ekonomik olarak bağımsızlığını kaybetmiştir.
Duyunu
Umumiye fiilen ekonominin yönetimine el koymuştu. En basit ekonomik faaliyetler
onların kontrolündeydi. Mesela; İstanbul ve civarındaki balıkçılar, tuttukları
balıkları balıkhaneye getirir, buradaki Düyûn-u Umûmiye görevlisinin
denetiminde satarlardı. Toplanan hasılatın yüzde yirmisi Düyûn-u Umûmiye payına
ayrıldıktan sonra, yüzde beşi de yapılan masraflara ayrılır ve gerisi de
balıkçılara kalırdı.
Düyûn-u Umûmiye’ye verilen iç vergilerin en önemlileri tuz ve tütün tekelleridir.
Düyûn-u Umûmiye’nin baskısıyla Tütün Rejisi adı ile bir başka şirket
kurulmuştur. Reji sözleşmesi, Türkiye ile yabancı mali guruplar arasında
yapılmıştır. Bu şirket, Osmanlı Devletinin resmi organı değil, devlete karşı
hareket eden yabancı finans sermayesinin bir aracı idi.
Köylü
ürettiği tütünü doğrudan yabancı Reji idaresine teslim etmek zorundadır. Yerli
halkın kullanması için ince ince kıyılarak satmak yasaktır. Bu yasağa karşı
yapılacak kaçakçılık kontrolü, takip ve önlemekle yetkili silahlı jandarma,
Fransız jandarmasıdır. Osmanlı jandarması da Fransızların emir ve komutası
altında…
En
önemli gelir kaynakları üzerine oturmuş olan Düyûn-ı Umûmiye idaresi, Osmanlı
devletine en zor durumlarda bile yardımdan kaçınmıştır. Mesela, kasasında
ihtiyat akçesi olarak bulunan devlet borçlarının ödenmesi için gerekli olandan
fazla parayı, Hazineye aktaracağına, savaşta bulunduğumuz İtalya’dan tahvil
alarak siyasi alanda Türkiye’ye ihanet etmiştir. Türkiye’nin yeniden
borçlanmasına yol açmış ve devleti güç durumlara sokmuştur…
Lozan’da
Düyûn-u Umûmiye kaldırıldı. Osmanlı Burçlarının önemli bir bölümü Türkiye
Cumhuriyetince üstlenildi. Osmanlı borçlarının son taksidini 1954 yılında
ödendi. 1 Mart 1925'te de Tütün Rejisi Fransızlardan devletçe satın alındı ve
tüm hak ve yükümlülükleri devlete devredildi. Böylece Türkiye, Ulu Hakan Sultan
Abdülhamit’in Türk Milletine hediyesi olan bu ekonomik boyunduruktan kurtuldu.
Günün Olayları
1522
- Rodos'un Fethi: Kanuni Sultan Süleyman, Rodos Şövalyeleri'nin teslimiyetini
kabul etti ve adayı boşaltmalarına izin verdi. Şövalyeler daha sonra Malta'ya
yerleşti.
1683
- II. Viyana Kuşatması'nın başarısızlıkla sonuçlanması üzerine Sadrazam
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, boğularak idam edildi.
1873
- Şair, yazar ve düşünür Mehmet Âkif Ersoy doğdu
1881
- Alacaklı ülkelere belli devlet gelirlerini toplamak üzere Düyûn-u Umûmiyye’yi
kurma imtiyazı tanıyan Muharrem Kararnamesi imzalandı.
1899
- Bestekâr ve ud sanatçısı Şerif İçli doğdu
1915
– İngilizlerin işgal ettikleri siperleri boşaltarak gece Anafartalar-Arıburnu
bölgesinden gizli olarak çekildi.
1915
– Yazar Aziz Nesin doğdu
1917
– Şair Cahit Külebi doğdu
1918-
5 Kasım ve 22 Kasımda 2 kez padişahla görüşen Mustafa Kemal, Vahdettin’le üçüncü görüşmesini yaptı.
1918-
Alman Büyükelçiliği memurları, İstanbul'u terk etti.
1920
- Kuvayı Seyyare Kumandan Vekili Tevfik Bey, Batı Cephesi Komutanlığı'na çektiği
telgrafta, bundan böyle komutanlığı bir üst olarak tanımayacağını ve
ilişkilerini kestiğini bildirdi.
1920
- Genelkurmay'ın emri ile Askeri Polis (AP) teşkilatı kuruldu. Teşkilatın
görevi ordu gerisindeki bölgelerde casusluk ve bozguncu propagandalara karşı
koymak, Yunan gizli teşkilatını bulmak, karşı casusluk işlerini yürütmek ve
sabotajlara engel olmak.
1921
- Fransızların Adana'yı boşaltmaları üzerine Adana ve Havalisi Komutanı
Muhittin Paşa ve Vali Vekili Hamit Bey, şehirde göreve başladı, Adana'da büyük
bir tören yapıldı. Kurbanlar kesildi. Kolordu binasına Türk bayrağı çekildi
1921
- Ukrayna Meclisi'nin dostluk mesajı, TBMM'nde şiddetli alkışlar arasında
okundu. Mesajda "Ukrayna halkı, Anadolu halkının emperyalizme karşı
yiğitçe mücadelesini ve son zaferini kutlar
1961
– Radikal aydınlarca çıkarılan Doğan Avcıoğlu’nun etkin olduğu Yön dergisi
yayına başladı
1924
- Kırkkilise'nin adı Kırklareli olarak değiştirildi.
1938
- İlk elektronik televizyon sisteminin patenti alındı.
1939
- Türkiye'nin Paris'teki Uluslararası Şarap Kurulu'na katılmasına ilişkin yasa
çıktı.
1942
- Erbaa-Niksar'da 7.0 büyüklüğünde depremde 3000 kişi öldü.
1945
- İstanbul Basın Birliği Başkanlığına, Sedat Simavi getirildi.
1945
- Kürtaj yaptıkları iddiasıyla yargılanan bir ebe, 6 yıl hapse mahkûm oldu.
1947
- Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün yatlarının ödeneği bütçeden çıkarıldı.
1951
- Arco'da (Idaho, ABD) EBR1 nükleer reaktörü, ilk elektrik üretimini
gerçekleştirdi.
1955
- 1954 seçimlerinden sonra DP'den ayrılan bazı milletvekilleri Hürriyet
Partisi'ni kurdu.
1955
- Eski Ulaştırma Bakanı, Ak Parti 3. Genel Başkanı ve eski Başbakanı Binali
Yıldırım doğdu.
1961
- Yön dergisi, Doğan Avcıoğlu yönetiminde haftalık olarak yayınlanmaya başladı.
1963
- Berlin Duvarı, ilk defa Batı Berlinlilere, Doğu'da kalan akrabalarını bir
günlüğüne ziyaret edebilmeleri için açıldı.
1964
- İstanbul Ali Sami Yen Stadyumu'nun açılışı, faciaya sahne oldu.
Türkiye-Bulgaristan millî maçının başlamasından önce, izdiham sonucu açık
tribünlerden birinin demir parmaklıkları parçalandı: 83 kişi yaralandı.
1968
- Türk-Yunan Kültür Protokolü imzalandı
1969
- Yıldız Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi kapatıldı. Öğrenci Battal
Mehetoğlu'nu öldürmekten sanık biri polis 7 kişi tutuklandı.
1984
- Kuzey Kıbrıs'ta Polis Örgütü kuruldu.
1985
- Türkiye'de ilk kez bir kadın, bir batında 8 çocuk doğurdu; 5'i erkek, 3'ü kız
olan sekizlerden 7'si bir gün, 1'i dört gün yaşayabildi.
2016
- Asya ile Avrupa’yı deniz tabanının altından karayoluyla birbirine bağlayan
Avrasya Tüneli, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın katılımıyla açıldı.
Yorumlar
Yorum Gönder