Bedia Muvahhit ve 16 Ocak

 

Günün Portresi

Bedia Muvahhit

 Yıl 1912, İstanbul’da telefon hizmeti veren Dersaadet Telefon Anonim Şirket-i Osmaniyesi, İngiliz-Fransız ortaklığının elinde. Şirketin çalıştırdığı tüm santral memureleri ya yabancı, ya da yerli azınlıklardan oluşuyor. Tek bir Müslüman-Türk santral memuresi yok. O yıllarda İstanbul’da yayınlanan Kadınlar Dünyası dergisi bu duruma isyan bayrağı kaldırıyor. Dergi birkaç sayısını bu konuya ayırıyor. Kamuoyunun baskısıyla Şirket Müslüman-Türk bayanlar da almaya karar veriyor.

Ancak alınacak personelde Fransızca bilme şartı da aranmasına rağmen İstanbul Telefon Şirketi’ne iş için başvuran Müslüman kadın sayısı 200’ü bulur. Yapılan zor ve çetin sınavlar sonucunda 200 kadından yedisi işe alınır.

Bu mücadeleyi başlatan Bedra Osman Hanım’ın da aralarında olduğu bu kadınlar 5 Aralık.1913 günü Dersaadet Telefon Anonim Şirket-i Osmaniyesi telefon memuresi olarak göreve başlar. Bedra Osman ile göreve başlayan diğer Müslüman Türk bayanlar ise; Nezihe Mustafa, Semiha Hikmet, Vefika (Refika) Mustafa, Mediha Enver, Hamiyet Derviş, Bedia Şekip Muvahhit’tir. Telefon Şirketinde 7 Müslüman Türk Bayana karşı, Hristiyan azınlıktan 179 bayan çalışmaktadır.

Yedi Türk kadınından Bedia Şekip Muvahhit daha sonra Bedia Muvahhit ismiyle ünlenerek önemli bir tiyatro sanatçısı olacaktır. Bedia Şekip Muvahhit işe girdiğinde Fransızca eğitim yapan bir kız lisesinde öğrencidir ve yalnızca 14 yaşındadır. Bedra Osman Hanım ile birlikte işe giren bayanlardan dördü -Bedia Şekip Muvahhit dahil- bir yıl dolmadan işten ayrılırlar. Ama yol açılmıştır. Onların yerlerini yenileri alır.

Bedia Muvahhit öncü Türk Kadınlarındandır. Öncülüğü yalnızca ilk bayan Telefon Memurelerinden birisi olmakla sınırlı değildir. Bedia Muvahhit aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Müslüman Kadın Tiyatro sanatçısıdır. İlk bayan öğretmenlerdendir.

Özgeçmişi:

Bedia Muvahhit, (Emine Bedia) 16 Ocak 1897 günü İstanbul’da doğmuştur.

Kadıköy Terakki Mektebi ve Notre Dame de Sion Lisesi'nde okumuş ve küçük yaşta Fransızca ve Rumca öğrenmiştir. Öğrenimini sürdürürken o yıllarda kurulan Telefon Şirketi'nde çalışan ilk kadınlardan biri oldu. 1921'de Erenköy Kız Lisesi'nde Fransızca öğretmenliğine başladı.

1914'te yeni kurulan Darülbedayi'ye girdi. İlk filmi, 1923 yılında Muhsin Ertuğrul'un teklifiyle başladığı Halide Edip Adıvar'ın Ateşten Gömlek romanından sinemaya uyarlanan filmdir. Bu filmde canlandırdığı Ayşe karakteri ile Türk sinemasının Neyyire Ertuğrul'la birlikte ilk kadın oyuncularından biri oldu.

Darülbedayi sanatkârlarının bir kısmı, 1923 yılında Atatürk’ü ziyarete geldiklerinde Mustafa Kemal’in, “Temsillerinizde Türk kadını yok mu” sorusunu cevaplamakta zorlanırlar. Ateşten Gömlek'i izlemiş olan Gazi “Bedia Hanım niçin sahneye çıkmıyor?” diye sorunca Darülbedayi yetkilileri bu soruyu bir emir telakki ederler ve Bedia Muvahhit'e  Ceza Kanunu adlı oyunda bir rol verirler. Böylece 1923’de sahneye çıkan Bedia Muvahhit’in  yarım asır sürecek olan tiyatro yaşamı da başlamış oldu. Sanat yaşamı boyunca 200'ün üzerinde oyunda ve sayısız sinema filminde rol aldı. Bedia Muvahhit, 1975 yılında Şehir Tiyatroları'ndan emekli oldu. 1987 yılında Devlet Sanatçısı unvanını aldı. 1993 yılı aralık ayında sağlık durumu kötüleşen Muvahhit, 20 Ocak 1994 tarihinde 97 yaşında öldü ve Aşiyan Mezarlığı'na defnedildi.

1995 yılından bu yana, Türk Kadınlar Birliği tarafından Şehir Tiyatroları'nın genç kadın sanatçılarına Bedia Muvahhit Tiyatro Ödülü verilmektedir.

16 OCAK’IN ÖNEMLİ OLAYLARI

 

1846 - İlk Ziraat Bakanlığı (Nazırlığı) kuruldu.

1883 - İstanbul Yüksek Ziraat Okulu açıldı.

1897 - Sahneye çıkan ilk Türk kadını tiyatro ve sinema sanatçısı Bedia Muvahhit doğdu

1906- Mimar, müteahhit, romancı, çizgi-roman yazarı, spor yöneticisi ve Beşiktaş Jimnastik Kulübü'nün 11. Başkanı Abdullah Ziya Kozanoğlu doğdu.

1914 - Altay Spor Kulubü kuruldu.

1920 - Milletler Cemiyeti, ilk toplantısını Paris'te yaptı.

1919 - İngilizlerin İstanbul Yüksek Komiserliği, Yıldırım Birlikleri Müfettişi Nihat Paşa'nın görevinden alınması için ikinci notasını verdi. Nihat Paşa, 2. Ordu Komutanı olduğu sırada Çukurova'dan çekilirken halka silah dağıtmakla suçlanıyor. İngilizlerin bu baskıları sonucu, 22 Ocak'ta görevinden alınacak.

1920 - Siverek'te aşiretler, Diyarbakır'a gitmekte olan Albay Norman'ı sıkıştırdılar. Silahlarını aldıkları askerlerini hükümet konağına kapadılar. Norman, ileri gelenlerden biri tarafından kurtarıldı. Halk Fransızlara "canavarlar! " diye bağırdı.

1922 - Meclis'in gizli oturumunda, yargılanmasına karar verilen Merkez Ordusu eski Kumandanı Nurettin Paşa'nın savunma niteliğindeki raporları okundu. Mustafa Kemal, Meclis karan üzerine Nurettin Paşa'nın görevden alındığını ve yargılanmak üzere Ankara'ya çağrıldığını, ancak kendisine verilen yargılama cezasının ağır olduğunu söyledi

1923 - Mustafa Kemal İzmit’de: Bu devletin halife ile alaka ve münasebeti yoktur. Halkı kendi haline  terk edersek bir adım ileri atamayız…İnkılabın kanunu  mevcut  kanunların fevkindedir.

1928 - Cemal Reşit Rey'in, "12 Anadolu Türküsü" adlı ses ve piyano için yapıtı ilk kez seslendirildi.

1928 - Doktor Şefik Hüsnü Deymer ve arkadaşlarının Türkiye Komünist Partisi davası başladı.

1949 - Şemsettin Günaltay Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı oldu.

1956 - Uluslararası Basın Enstitüsü, Türkiye'de basına baskı yapıldığını açıkladı.

1960 - İşçi Sigortalıları Kurumu İstanbul Hastanesi, Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından hizmete açıldı.

1961 - Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye'ye 43 milyon dolar yardımda bulundu.

1980 -Irak’ta 1979 yılında tutuklanan Türkmen Kardeşlik Cemiyeti(Ocağı) Başkanı Emekli Albay Abdullah Abdurrahman,  Akademisyen Doç. Dr. Necdet Koçak ve Adil Şerif idam edildi

1983 - Türk Hava Yolları'nın "Afyon" uçağı Ankara'da düştü: 47 kişi öldü.

1985 - Halkçı Parti (HP) milletvekili Bahriye Üçok, zina yapan erkeklerin de cezalandırılmasını öngören yasa önerisi vermişti. TBMM yasa önerisini reddetti.

1986 - New York'ta toplanan Uluslararası PEN Kongresi, Türk Hükümetini yazarlarla ilgili tutumunu gözden geçirmeye çağırdı.

1987 - 1 Ocak'ta Pekin'de Tiananmen Meydanı'nda öğrencilerin başlattığı gösteriler sonucunda, Çin Komünist Partisi Lideri Hu Yaobang istifa etti; yerine Zao Ziyang getirildi.

1996 - "Avrasya feribotu", silahlı eylemciler tarafından 177 yolcu ve 55 mürettebatıyla Trabzon limanında rehin alındı ve İstanbul'a doğru kaçırıldı. Eylemciler Çeçenistan sorununa dikkat çekmek istediklerini söylediler.

1998 - Refah Partisi'nin Anayasa Mahkemesi'nce kapatılmasıyla, Necmettin Erbakan siyasi yasaklı duruma düştü.

2010 - "2010 Avrupa Kültür Başkenti" olan İstanbul'da etkinlikler, şehrin yedi ayrı noktasındaki kutlamalarla başladı.

2015 - Yazar Romancı Afet Ilgaz vefat etti