24 MAYIS

Günün Olayı

İngiliz Casusu Mustafa Sagir’in İdamı

Ankara İstiklal Mahkemesince yargılanan İngiliz Casusu Mustafa Sagir’in 23 Mayıs 1921 günü karar verilmiş ve karar 24 Mayıs 1921 Günü Ankara’da Karaoğlan Meydanında (Bugünkü Ulus Meydanı) infaz edilmişti. Mustafa Sagir olayı bir kitap olacak kadar kapsamlıdır. Ve araya doğruluğu tartışmalı pek çok rivayette karışmıştır. Bu nedenle konuyu en iyi şekilde özetleyen Ankara İstiklal Mahkemesi kararından öz olarak öğrenmek en doğrusu.

Karar No:583

İngilizlerden aldığı talimat üzerine kendisine Hint Hilafet Komitesi'nin delegesi süsünü vererek casusluk yapmak üzere Ankara'ya geldiği ve Ankara'da, İstanbul'da 'Ferit Cavid' adresine kimyasal bir karışım ile gizli olarak yazmış bulunduğu mektuplarla Anadolu Hükümeti ve Mustafa Kemal Paşa hakkında sürekli olarak bilgi gönderdiği iddiasıyla mahkememize tevdi dilen İngiliz tebaasından Hindistan'ın Peçaver şehrinde mütevellit 34 yaşlarında Mustafa Sagîr bin Zekeriye ile Mustafa Sagîr'in İstanbul'da İngiliz Hafiye Teşkilatı'na gönderdiği anlaşılan ve gizli mürekkep ile yazılı raporlarını yerine ulaştırmak suretiyle merkumun casusluğuna katılmak suçuyla, kezâ mahkememize tevdi kılınan İstanbul'da mütevellit 42 yaşlarından 'İleri' gazetesi yazı kurulundan 'Mehmet oğlu Ferit Cavit' ile, keza İngiliz casus teşkilatına dahil olduğu ve Anadolu'da özellikle Şeyh Sunusî Hazretleri'nin ahval ve harekatını takip etmek üzere görevlendirildiği iddia olunan 25 yaşlarında deniz teğmenlerinden Ürgüp'lü Paşazade Mehmet Ali'nin yapılan açık yargılamalarında Hintli Mustafa Sagîr'in gerçekten 10 yaşından beri sadece İngilizler hesabına casusluk yapmak üzere özel şekilde yetiştirildiği ve bir çok yerlerde İngilizlerin nam ve menfaatine casusluk yaptığı ve sonradan İngiliz Dışişleri Bakanlığı'nın muvafakati ve İngilizlerin İstanbul'da casusluk yapmağa memur ettikleri Miralay Nelson'un emri ile İstanbul'a gelip Anadolu'nun itimadını kazanmış bazı kimselerle ortak olarak 'Türk-Hint Muhadenet Cemiyeti' adıyla bir cemiyet kurduğu ve daha sonra Karakol Heyet-i Merkeziyesi'nden aldığı itimatname ve belgeyi hamilen kendisine Hint Hilafet Komitesi Olağanüstü Delegesi süsünü vererek Ankara'ya geldiği ve Ankara'da kimyasal bir karışım ve eczalı mürekkeple yazılmış mektuplarla İngilizlere gizli hususları bildirdiği ve bu suretle casusluk yaptığı gerek ele geçen delillerle ve gerek kendi itirafları ve yapılan yargılama esnasında şahitlerin beyanı ile sabit olan Hintli casus Mustafa Sagîr'in asılarak idamına, Ferit Cavid bin Mehmet Cavid'in ise İstanbul'da İngiliz casus teşkilatı başkanı olduğu anlaşılan İngiliz Miralay Nelson'un daire-i itimadına girerek casus Mustafa Sagîr ile bu teşkilatın bakanı Nelson arasında haberleşme aracılığı yapmak ve şu suretle gerek Mustafa Sagîr'den gizli raporları Nelson'a, gerekse Nelson'dan aldığı talimatı Hintli casusa getirip götürmesi ve bunu yaparken de para alması, kendisinin Mustafa Sagîr'in suçuna iştirak ettiği kanaatini vermiş ise de, Mustafa Sagîr'in tutuklanmasından önce içine düşen bir korku ile Hintli'nin gerçek görevini sabık İstihbarat Komisyonu Başkanı Binbaşı Rıza Bey'e, gerek Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşa'ya bir mektupla bildirmesi hafifletici sebeplerden sayılarak adı geçenin tutuklanma tarihi olan 22 Mart 1337 (1921) tarihinden itibaren müebbet küreğe mahkumiyetine, gene aynı suçlara iştirak eden Bağdat Belediye Reis-i Sabıkı İzzet'in kasten İngilizler tarafından casus olarak Ankara'ya gönderildiğine dair Mustafa Sagîr'in kendi ifadesinden başka kanaat getirici bir ifadeye ulaşılamamakla beraber, İzzet'in Ankara'daki hareket tarzının calib-i zan ve şüphe bulunması dolayısıyla merkumun milli davanın bir mutlu sonla oluşacak iktidarına kadar hükumetin uygun bulacağı bir yerde kal'a-bend edilmesine ve bahriye mülazım-ı evveli Mehmet Ali Efendi'nin casusluğu sabit olmadığı, yalnız kendisinin bu milli davanın takibi için gerekli metin bir karaktere malik bulunmadığı anlaşıldığından bu kişinin de İstanbul'a iadesine, Mustafa Sagîr hakkında oy birliği ile, Ferit Cavid, İzzet ve Mehmet Ali hakkında oy çokluğuyla ve tümünün yüzlerine karşı karar verildi.

23 Mayıs 1373 (1921)

Ankara İstiklal Mahkemesi.

TARİHTE BUGÜN

24 MAYIS

1218 - Beşinci Haçlı seferi'nde Haçlılar, Akka şehrini Eyyubiler'e bıraktılar.

1841 – Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın veraset imtiyazı ile Mısır Valiliğine getirilmesi

1844 - Amerikalı mucit Samuel Morse, ABD Senatosu üyelerinin de hazır bulunduğu bir deneyle, ABD Kongre binasından Baltimore'da bir tren istasyonuna kendi icadı olan Mors alfabesiyle ilk mesajı gönderdi.

1899-  Atatürk Hayranı, Atatürk Hakkında dünyada ilk şiiri yazan Bengaldeşli (O zaman Hindistan) şair, yazar, müzikolog, fikir adamı Nazrul İslam doğdu.

1919- Ermeni kuvvetleri Nahçıvan’ı işgal etti.

1920- Atatürk ve 5 arkadaşı (Ali Fuat Paşa, Kara Vasıf, Alfred Rüstem, Halide edip Adnan Adıvar) hakkında 11.Mayıs’da  Divan-ı Harp tarafından verilen İdam Kararının Vahdettin Tarafından onayladı.

1920- Nemrut Mustafa’nın başında bulunduğu Divan-ı Harp Fevzi (Çakmak) Paşa’yı gıyabında idama mahkum etti…

1920 – Ankara Hükümeti, İstanbul Hükümeti’nin 16 Mart 1920’den sonra yaptığı tayin ve atamaların geçersiz sayılmasını kabul etti..

1921 -  İngiliz casusu Mustafa Sagir idam edildi.

1921 – Koçkiri İsyanını bastıran Nurettin Paşa Koçkiri köylerinin Türk Köyleri arasına dağıtılmasını önerdi. İsyanı bastırırken sert davrandığı gerekçesiyle Nurettin Paşa hakkında soruşturma açıldı

1921 - ABD'de, Sacco ve Vanzetti'nin yargılanmalarına başlandı.

1924 - Yabancı şirketlerce işletilen Osmanlı Anadolu Demiryolları (CFOA) Şirketi'nin millileştirilmesi için Anadolu-Bağdat Demiryolları Müdiriye-i Umumiyesi kuruldu.

1924 – Gazeteci yazar, edebiyat tarihçisi Ahmet Kabaklı Elazığ’da doğdu.

1925 - İran Türkleri’nin önde gelen bilim ve kültür adamlarından Cevat Heyet doğdu

1957  - Ünlü tarihçi ve biyografi yazarı İbnülemin Mahmud Kemal Vefat etti

1961 - İmralı Adası'ndaki 2 bin mahkûmun barındığı cezaevinde çıkan isyan bastırıldı.

1964 - Peru'da bir futbol maçında kargaşa çıktı: 135 kişi öldü.

1976 – Hukukçu ve Hukuk tarihçisi Ali Himmet Berki vefat etti

1981 - Türk Hava Yolları'nın "Haliç" uçağı, 4 kişi tarafından Bulgaristan'a kaçırıldı. Militanlar 47 yandaşlarının ceza evinden çıkarılmasını istediler, ancak ertesi gün yakalandılar.

1983 - Bulvar gazetesinin düzenlediği yarışmada Türkiye Güzeli seçilen Hülya Avşar'ın evli olduğu ortaya çıkınca, ikinci güzel Dilara Haraççı Kraliçe ilan edildi.

1989 - Bulgaristan'dan Türkiye'ye zorunlu göç başladı.

1991 - İsrail, Süleyman Operasyonu adını verdiği bir askeri operasyonla Etiyopyalı Yahudileri İsrail'e getirmeye başladı.

1993 - PKK pususu: Bingöl-Elazığ karayolunda pusu kuran PKKlılar, 33 silahsız askeri öldürdü.

1993 - Eritre, Etiyopya'dan bağımsızlığını kazandı.

2003 - Letonya'nın başkenti Riga'da gerçekleştirilen 48. Eurovision Şarkı Yarışması'nı Türkiye adına yarışan Sertab Erener, Everyway That I Can adlı şarkı ile kazandı.

2004 - Kuzey Kore'de cep telefonları yasaklandı.

2004- Yaser Arafat Mescidi Aksa’yı Türkiyenin korumasını istedi.

2007- Şırnak Bestler Dereler mevkiinde mayın patlaması sonucu 7 asker şehit oldu 10’u yaralandı