İlk Kadın Diplomat Adile Ayda ve 7 Mart'ta Meydana Gelen olaylar

 

Günün Portresi

Adile Ayda

7 Mart 1912 tarihinde San-Peterburg'ta dünyaya geldi. Babası, dönemin Duma üyesi, daha sonra Türkiye’de  Ankara Hukuk Fakültesi’nin,Türk Dil Kurumu’nun ve Türk Tarih Kurumu’nun kurucularından Milletvekili Sadri Maksudi Arsal, annesi Kamile Rami (Arsal) Hanımdır.

İlköğrenimini Berlin ve Paris'te, lise öğrenimini İstanbul'daki Notre Dame de Sion Fransız Lisesi’nde yaptı. 1932’de Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Daha sonra da AÜ Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Fransız Filolojisi Bölümünden mezun oldu.

1932’de Dışişleri Bakanlığı giriş sınavını kazandı ve Türkiye’nin ilk kadın diplomatı oldu. Kadın diplomatların dış ülkelere tayin edilemeyecekleri hakkında bir yönetmelik çıkarılması üzerine, 1934’te Dışişleri’nden istifa etti. Ankara Devlet Konservatuvarı’nda, Maarif Cemiyeti Koleji’nde ve Ankara Kız Lisesi’nde Fransızca öğretmenliği yaptı.

1941’de Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden mezun olduktan sonra, aynı yıl, Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde asistan ve 1943’te doçent oldu. Evliliği nedeniyle İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne tayin oldu. 1957 yılında fakültedeki görevinden istifa etti ve kadın diplomatlar için "Dış ülkelere tayin edilemezler" kaydını kaldırmış olan Dışişleri’ne döndü.

1958’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’na delege, 1959’da Lahey ve 1961’de Belgrad Büyükelçilikleri müsteşarı, 1963’te Kültür İşleri Genel Müdür Yardımcılığı görevlerinde bulundu. Genel müdür vekilliği yaptığı 1966 yılında, İtalya devletinden Liyakat Nişanı aldı ve 1967’de, elçi olarak Roma'ya tayin edildi.

Türkiye Cumhuriyeti Roma Büyükelçiliği'nde elçi-müsteşar göreviyle bulunduğu yıllarda Etrüskler konusunda araştırma yapan Ayda, Fransızca ve Türkçe olarak yazdığı eserlerde Etrüsklerin proto-Türk olduğu görüşünü işledi.

1971’de Ankara'ya, bakanlık müşaviri olarak dönünce, yeniden yazı hayatına başlayan Ayda, Tercüman gazetesinde ve Hisar dergisinde çeşitli konularda ve özellikle sanat ve edebiyat üzerine yazılar yayınladı.

1976’da, Cumhuriyet Senatosu’na Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından Kontenjan senatörü seçildi. 1980’e kadar bu görevi sürdürdü.

Reşid Mazhar Ayda ile olan evliliğinden iki kız çocuğu sahibi olan Adile Ayda, 5 Kasım 1992’de hayatını kaybetti. Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.

ESERLERİ:

İnceleme: Yahya Kemal - Kendi Ağzından Fikirleri ve Sanat Görüşleri (1962; Yahya Kemal’in Fikir ve Şiir Dünyası adıyla, 1979), Etrüskler Türk mü idiler? (1974, yeni bas. 1992), Türklerin İlk Ataları (1987).

Anı: Böyle İdiler Yaşarken (1984), Atsız’dan Adile Ayda’ya Mektuplar (1989),  Bir Demet Edebiyat (Halil İnalcık’ın önsözüyle, 1998).

Biyografi: Sadri Maksudi Arsal (1991).

 

7 Martta Meydana Gelen Olaylar

1908 - Kabataş Erkek Lisesi, Padişah II. Abdülhamid'in fermanıyla “Kabataş Mekteb-i İdâdisi” adı altında kuruldu.

1912 - Yazar ilk kadın diplomat Adile Ayda doğdu.

1919- Fransızlar Kozan'ı işgal ettiler. Kozan'daki Ermeniler zafer takları kurdular, Fransızlar, iyi bir karşılama yapmayan Belediye Başkanı'nı değiştirdiler.

1919 - Paris'te İngiltere, ABD, Fransa ve İtalyan temsilcileri Suriye, Kilikya ve Ermenistan'ın mandasını tartışıyorlar. Amerika, Kilikya'nın da Ermenistan'ın bir parçası olduğunu ileri sürdü.

1921- Bekir Sami Bey ile Mustafa Reşit Paşa Londra'da İngiliz yetkililerle tutsak değişimi konusunu görüşüyor. İngilizler, Türklerin elinde bulunan 2 1 İngiliz'e karşılık Malta'dan aynı sayıda Türk'ü bırakmak istiyor. Türkler ise, bütün Türk tutsakların bırakılmasında direniyor.

1921- Kadirli, Borçka ve Ardanuç’un düşman işgalinden kurtuluşu

1922- TBMM Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal Bey'in Padişah'la görüşmesi konusunun sert eleştirilere uğraması üzerine dün alınan güven oylamasına gidilme karan uygulandı. 26 çekimser 6 red oyuna karşı Hükumet, 1 59 oyla güvenoyu aldı

1925- İngiliz elçisi Gazi’ye itimatnamesini sunarak Büyük Britanya’nın yeniden diplomatik ilişki kurma isteğini bildirdi

1925 - Şeyh Said'in emrindeki 5000 kişilik bir kuvvet, Diyarbakır'a saldırdı.

1925 - İstiklal Mahkemeleri üyeleri, yapılan seçimlerle belirlendi. Denizli Milletvekili Mazhar Müfit Bey (Kansu) Mahkeme Başkanlığına, Karesi Milletvekili Süreyya Bey (Özgeevren) savcılığa getirildi. Urfa Milletvekili Ali Saip (Ursavaş) ve Kırşehir Milletvekili Lüfi Müfit beyler ise asil üyeliğe seçildi.

1927 - İstiklal Mahkemeleri'nin görevi fiilen sona erdi.

1950 - Milletvekilleri adaylarının sayısı bütün tahminleri aştı, yalnız Elâzığ'dan 600 kişi aday oldu.

1954 - Basın ve radyo yoluyla işlenecek suçların kapsamının genişletilmesi ve cezaların arttırılması hakkındaki kanun tasarısı, Mecliste görüşüldü. Tasarı, gazetecilere iddialarını ispat hakkı tanımıyordu.

1954 - Petrol işletmeciliğini, yabancı sermayeye açan Petrol Yasası kabul edildi. Petrol İşleri Genel Müdürlüğü kuruldu.

1959 - Yargıtay, "Nalıncı Keseri" başlıklı yazı nedeniyle Ulus gazetesi başyazarı Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Yazı İşleri Müdürü Ülkü Erman hakkında, Ankara Toplu Basın Mahkemesi'nin verdiği mahkûmiyet kararını bozdu.

1960 - Vatan gazetesi Başyazarı Ahmet Emin Yalman, "Pulliam" davasından aldığı 15 ay 16 günlük hapis cezasını çekmek üzere cezaevine girdi. Yalman, 4 gün sonra hastaneye kaldırıldı.

1963 - Anayasa Mahkemesi, İş Kanunu'ndaki grev yasağını iptal etti.

1966 - Erzurum ve Muş’ta meydana gelen depremde; 15 kişi öldü, 25 kişi de yaralandı ve 2380 ev yıkıldı.

1979 - ABD uzay aracı Voyager I, Jüpiter ve Uranüs'ün Satürn gibi halkalara sahip olduğunu keşfetti. Voyager I, Jüpiter'in halkalı resimlerini dünyaya gönderdi.

1979 - İstanbul'da Taksim Meydanı'na Sular İdaresi'nin bulunduğu yere cami yapılması için, "Taksim Camii Şerifi ve Külliyesini Yaptırma ve Yaşatma Derneği" kuruldu.

1979 - Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında, petrol anlaşması imzalandı.

1983 - Zonguldak Ereğli Kömür İşletmeleri'nin Kandilli üretim havzasındaki Armutçuk Ocağı'nda meydana gelen patlamada 102 kişi öldü, 86 kişi yaralandı.

1984 - Ankara Sıkıyönetim Mahkemesi, kapatılan Milliyetçi Hareket Partisi'nin (MHP) Genel Başkanı Alparslan Türkeş'in tahliyesini 23. kez reddetti.

1984 - KKTC bayrağı, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Meclisi tarafından onaylandı.

1984 - Kamuoyunda "faturalı yaşam" olarak bilinen "ücretlilere vergi iadesi" hakkındaki yasanın kapsamı, Bakanlar Kurulu tarafından genişletildi. Fazla mesai, prim ve transfer ücretleri de yasa kapsamına alındı.

1985 - İstifaların ardı arkası kesilmeyen Milliyetçi Demokrasi Partisi'nden (MDP) beklenen büyük kopma gerçekleşti. Çoğu eski parlamenter ve üçü kurucu üye olan 25 milletvekili istifa etti. MDP Gemel Başkanı Turgut Sunalp'i "mecburi genel başkan" olarak niteleyen istifacılar, "Sağda barışçı, sosyal tarafı ağır basan bir partinin varlığı şarttır" dediler.

1986 - "Kadınlara karşı her türlü ayrımcılığın önlenmesi" isteğini içeren 2861 imzalı dilekçe, TBMM Başkanlığı'na verildi.

1986 - İstanbul Kandilli Lisesi'nde çıkan yangında, okulun yatakhanesi olarak kullanılan Adile Sultan Sarayı tümüyle yandı. Abdülaziz, sarayı 1876'da kızkardeşi Adile Sultan için yaptırmıştı. 1916'da Kandilli Adile Sultan İnas Mekteb-i Sultanisi adıyla okula dönüştürülmüştü. Daha sonra Kandilli Kız Lisesi adını aldı.

1988 - DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit, daha önce aldığı başkanlıktan çekilme kararını parti kurultayında gerçekleştirdi ve görevinden ayrıldı. Ecevit, partisinin kongresinde yaptığı konuşmada "Uzun siyasal yaşamımda en iddialı meydan okuyuşum, DSP Genel Başkanlığından ayrılmamdır" dedi. Ecevit'in yerine Genel Başkanlığa, Necdet Karababa seçildi.

1989 - Anayasa Mahkemesi, üniversitelerde "dini inanç sebebiyle boyun ve saçların örtü veya türbanla kapatılmasını" serbest bırakan yasayı iptal etti.

1989 – Tarihçi Bahaeddin Ögel öldü.

1990 - Hürriyet gazetesi Yönetim Kurulu üyesi, gazeteci yazar Çetin Emeç ve şoförü Ali Sinan Ercan, uğradıkları silahlı saldırıda yaşamlarını yitirdi. 6 yıl sonra 9 Mart 1996'da Emeç'i vuran İslami Hareket Örgütü sorumlusu İrfan Çağırıcı, İstanbul'da yakalandı.

1997 - İskenderun Cezaevi'nden sol görüşlü 28 mahkûm tünel kazarak kaçtı, firarilerden 8'i yakalandı.

2009 - Diyarbakır'dan kalkan TSK ait bir helikopter, Kayseri civarında düştü. 2 pilot hayatını kaybetti.

2014 - Ergenekon davasından yargılanan İlker Başbuğ, 26 ay sonra hak ihlali gerekçesiyle tahliye edildi.