15 HAZİRAN

Günün Olayı

KADINLAR HALK FIRKASI

Hep denir ya “Türkiye’de kadın hakları bir üst yapı devrimidir. Yöneticiler tarafından bahşedilmiştir.” Pek doğru değildir… Atatürk başta olmak üzere Cumhuriyetin kurucu kadrosunun, kadın haklarının verilmesinde önemli rolü olduğunu inkâr etmek haksızlık olur. Ama “kadınların hiçbir girişimleri talepleri olmadı.” demek de Türk kadınlarına haksızlıktır. Nezihe Muhiddin’e, Mihri Müşfik’e, Ulviye Mevran’a, Halide Edip’e, Emine Semiye’ye, Şukufe Nihal’e, Satı Çarpan’a ve yüzlerce öncü kadına haksızlıktır…

Tarih 15 Haziran 1923… Daha Cumhuriyet ilan edilmemiş.  İstanbul’da Darülfünun Konferans Salonunda bir grup kadın toplanmış bir siyasi parti kurmayı konuşuyorlar… Nezihe Muhiddin heyecanlı bir şekilde konuşuyor; Bizler  “Kadınlar Halk Fırkası”nı kurmalıyız… Zaten o amaçla orada toplanan kadınlardan alkış… Daha önce hazırlanan kurucular kurulu ve tüzük katılanların onayına sunulur ve parti kurulur… İzin almak için ilgili makamlara başvurma kararı alınır… Fırka, yeni Türkiye’deki ilk siyasal parti girişimidir.

Kadınlar fırkası heyetinde bulunan kadınlar, dönemin en üst düzey yöneticilerinin yakınlarıydılar. Bu kadınlar, diğer Türk kadınlarından daha iyi eğitim alabilme şansına sahip olanlardı. Kadınlar Halk Fırkasının kurucuları ve idare heyeti şöyle oluşmuştu: Başkan Nezihe Muhiddin, İkinci Başkan Nimet Rumeyde, Genel Sekreter Şükufe Nihal, Sayman Latife Bekir, Yönetim Kurulu üyeleri de; Seniyye İzzeddin, Muhsine Salih, Matlube Ömer’di. Yönetim kurulunda olmayan Partinin kurucuları arasında Nesime İbrahim, Tuğrul Bedri, Zeliha Ziya ve Faize Emrullah vardı…

Partinin 27 maddelik tüzüğünden kurulan fırkanın müdafaa-i hukuk ilkelerinin dışına çıkmayacağı, Türk kadının vatanı için pasif olarak kalmayacağı, siyasi haklarını almak için mücadele edeceği belirtiliyordu. KHF, İçişleri Bakanlığı'na izin için başvurur,  iznini beklerken de; Maarif Kongresi, Beynelmilel Kadın İttihadı'na temsil gönderme, Hukuk-i Aile Kararnamesi üzerine bir kadın konferansı düzenlemek ve Medeni Kanun için etkin bir kamuoyu oluşturmak gibi ciddi faaliyettlerde bulunur…

İçişleri Bakanlığı tam sekiz ay süren sessizlik döneminden sonra, 'kadınların seçme ve seçilme hakkı olmadığı' için KHF'nin kuruluşuna izin vermediğini resmen bildirdi.

Tanin gazetesinde ise 'bazı düşünceleri nedeniyle uygun bulunmadığı' yazıldı. Ama bu resmi yazılara intikal etmedi. Ama tüzüğün  siyasi hakları ima eden ikinci maddesi, kadınların belediye seçimlerinde aday olmasını öneren üçüncü maddesi ve 'kadınların savaş halinde askerlik görevi yapmasını' öneren sekizinci maddesinin çok aşırı bulunduğu siyasi kulislerde dillendiriliyordu..

Nezihe Muhiddin ve arkadaşları yılmadılar, aşırı bulunan maddeleri değiştirerek 7 Şubat 1924'te Türk Kadınlar Birliği (TKB) adlı derneği kurdular. Nizamnamenin üçüncü maddesinde 'Birliğin siyasetle alakası yoktur' denmesine bakılırsa, bir önceki tecrübeden fazlasıyla ders alınmıştı. Nitekim dernek kimsesiz çocuklara, fakir kadınlara yardım etmek, onlara aş ve iş sağlamak, yerli malını özendirmek gibi 'hayırseverlik' işleriyle uğraştı.

TARİHTE BUGÜN 15 HAZİRAN

1389 – 1. Kosova Zaferi Kazanıldı

1826 - Sultan II. Mahmud, Yeniçeri Ocağı'nı kaldırdı. Bu olay, Osmanlı tarihinde "Vaka-i Hayriye" (Hayırlı Olay) olarak anıldı. Ocağın yerine "Asakir-i Mansure-i Muhammediye" adıyla yeni bir askeri teşkilat kuruldu.

1865 - Yoksullar ve yetimlerin yatılı eğitimi için Darüşşafaka kuruldu.

1896 - Japonya'da meydana gelen bir tsunami, 22000'den fazla kişinin ölümüne yol açarak Japon tarihine en ölümcül tsunami olarak geçti.

1920 - 15. Kolordu Komutanlığı'ın adı, "Doğu Cephesi Komutanlığı" olarak adlandırıldı. Cephenin komutanlığına Kazım Karabekir Paşa getirildi.

1923 - Nezihe Muhiddin'in öncülüğünde Darülfünun Konferans Salonu'nda gerçekleşen toplantı sonucu Kadınlar Halk Fırkası'nın kurulması kararlaştırıldı. Fırka, yeni Türkiye’deki ilk siyasal parti girişimidir.

1925 - Şair ve yazar Attilâ İlhan doğdu

1926 - İzmir Suikastı: Atatürk'e karşı yapılacak olan suikastın "Giritli" motorcu Şevki tarafından, Vali Kazım Dirik'e bildirildi.

1927 - Türkiye'nin ilk modern akıl ve ruh hastalıkları hastanesi olan Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi açıldı.

1930 - Türkiye Cumhuriyeti ilk dış kredisini  Amerikan Yardım Bankası'ndan aldı. (10 milyon Dolar)

1936 - 1931'den beri Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliği'ni yapmakta olan Recep Peker, Mustafa Kemal Atatürk tarafından görevinden alındı. Genel Sekreterlik görevi, Başvekil İsmet İnönü'ye verildi.

1938 - Medeni Kanun'daki evlenme yaşı; kadınlar için 15, erkekler için 17 olarak düzenlendi.

1961 -  Romancı, gazeteci Peyami Safa vefat etti

1968 -Ağustos 1965'te "Kısmet" adlı yelkenliyle İstanbul'dan denize açılan Sadun Boro, dünya turunu tamamlayarak İstanbul'a döndü.

1970 - İşçiler, İzmit'den İstanbul'a doğru yürüyüşe geçtiler. 15-16 Haziran işçi direnişi olarak adlandırılan bu olaylar, 16 Haziran'da 5 kişinin ölmesi ve İstanbul ve Kocaeli'de sıkıyönetim ilan edilmesi ile sona erdi.

1978 - Ürdün Kralı Hüseyin, Amerikalı Lisa Halaby ile evlendi. Lisa Halaby, adını Nur olarak değiştirdi.

1991- Anavatan Partisi 3. Olağan Kongresi yapıldı. Genel başkanlığa Mesut Yılmaz seçildi. Başbakan Yıldırım Akbulut, siyaset tarihimizde başbakanken genel başkanlığı kaybeden ilk politikacı oldu.

1994 - İsrail ve Vatikan tam diplomatik ilişki anlaşmasına vardı.

2000 - Edebiyat kuramcısı Mina Urgan vefat etti

2012 - Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün görev süresinin yedi yıl olduğunu tespit etti.

2016 - Gazeteci, dilci ve yayımcı  Hakkı Devrim vefat etti

2017 - Cumhuriyet Halk Partisi İstanbul Milletvekili Enis Berberoğlu'na yirmi beş yıl hapis cezası ve tutuklama kararı verilmesiyle, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun Ankara'dan İstanbul'a kadar sürecek olan "Adalet Yürüyüşü" başladı.