Vagon-Li Eylemi ve 22 Şubatta Meydana Gelen Olaylar

 

Günün Olayı

Vagon Li Olayı

 

Vagon-Li (La Compagnie des Wagons-Lits ) Avrupa’da yataklı ve yemekli tren hizmetleri vermek amacıyla 1872 yıında kurulmuş bir Belçika  şirketiydi. 1883 yılından sonra da Doğu Ekspresi ile Paris-İstanbul seferlerini yapmaya başlayınca,  İstanbul’un Beyoğlu ve Galata’da semtlerinde birer şube açmıştı. Şirket İstanbul-Ankara yataklı ve yemekli vagonlarını da işletmekteydi. Şirketin personeli ise Türk’lerden ve Fransızlardan oluşmaktaydı

Tarihe Vagon-Li olayı olarak geçen hadiseler ise 22 Şubat 1933’te Beyoğlu’ndaki şirket şubesine gelen müşterilerden birisi akşam kalkacak Ankara treninde yer olup olmadığını sormuş, yer bulunamayınca talebinde ısrar etmişti. Bunun üzerine şirket personeli Naci Bey Galata’daki şubeyi aramıştı. Naci Bey telefonda Türkçe konuşmuş ve bu durum yeni atanmış olan Belçikalı müdür Gaetan Jannoni’yi sinirlendirmişti. Müdür, Naci Beyi çağırarak “ Burada resmi lisanın Fransızca olduğunu bilmiyor musunuz? Size sopa ile mi davranmalı” diye bağırması üzerine Naci Bey “Ben Türk’üm. Ülkemde resmî lisan Türkçedir. Hatta siz bile Türkçe öğrenmelisiniz.” Diye cevap vermişti. Belçikalı Müdür bu cevaba daha da sinirlenerek ve Naci Bey’e para cezası verir. Naci Bey bunun üzerine Fransızca olarak “Niye ceza veriyorsunuz, kabahatim nedir? Memleketimde Türkçe konuşmak hakkımdır” şeklinde karşılık verince Müdür Jannoni Naci Beyi 15 gün süreyle işten uzaklaştırdı.

Bu olay dönemin gazetelerine yansıyınca 25 Şubat 1933 günü aralarında Peyami Safa, Cahit Arf gibi tanınmış isimlerin de bulunduğu Darülfünun öğrencileri, Milli Türk Talebe Birliği’nin önderliğinde toplanıp şirketin Beyoğlu'nda bulunan şubesi önünde protesto gösterileri yapmaya başlamışlar daha sonra olaylar büyümüş, camları kırarak büroya giren öğrenciler, Mustafa Kemal'in duvarda asılı olan resmini aldıktan sonra büroyu tahrip etmişlerdir. Ellerinde “Türkiye’de Türkçe konuşulur”, “Türkiye’de Türk dili hâkimdir” gibi sloganlar içere afişler, Mustafa Kemal resmi ve Türk bayraklarıyla şirketin Galata’daki şubesine gelmişler, aynı şekilde Mustafa Kemal'in resmini duvardan aldıktan sonra büroyu tahrip etmişlerdir. Olaydan haberdar olan Atatürk Emniyete gençlere kesinlikle müdahale edilmemesi talimatı vermesi nedeni ile polis gençlere çok hoşgörülü davranmıştır.

Gençler, gazete binalarının önünde bir süre daha gösteriyi devam etmişler ve ellerindeki Mustafa Kemal resimlerini halkevine teslim ettikten sonra dağılmışlardır.

Hükümet Yabancı Şirketlere "805 Sayılı İktisadi Müesseselerde Mecburi Türkçe Kullanılması Hakkında Kanun"un 1926 yılında kanunlaştığını hatırlatarak, kanun hükmüne uyulmasını istedi. Yaşanan olayların ardından şirket, Naci Bey’i yeniden işe başlatırken, Belçika’dan gelerek olayı inceleyen şirket müfettişleri Müdür Jannoni’yi görevden aldılar. Bu arada Vagon-Li kadrosunun, tamamen değiştirilmesi ve Türk memurların sayısının arttırılması gündeme geldi. Milli hislerin zirve yaptığı günlerde “Vatandaş Türkçe konuş” kampanyası yeniden başlatıldı. Bunun üzerine azınlıkların yoğun olarak yaşadığı Beyoğlu, Taksim, Karaköy civarında birçok yabancı şirket isimlerini Türkçe isimlerle değiştirmek zorunda kaldı.

Vagon-Li şirketi de daha sonra Osmanlı Devleti döneminden kalan birçok yabancı şirket gibi devletleştirildi.

22 Şubat’ta Meydana Gelen Olaylar

1423- Osmanlı Bizans Barış anlaşması. Terkos ve Silivri’den ötesinin tamamıyla Türklere terki ve Bizans’ın Osmanlı hazinesine her sene otuz bin duka altını haraç vermesi hükme bağlanmıştır.

1695- Sakız adası fethedildi.

1919 - Maraş İngilizler tarafından işgal edildi. Çoğu Hintli olan bir süvari alayı şehre girdi. Halk, Narlı dolaylarındaki Aksu Köprüsü’nü yaktı. 1 9 1 5'te sürülmüş Ermeniler de dönmeye başladı. Şehir Fransız ve İngilizler arasında yapılan bir anlaşma ile 29 ve 30 Ekim günlerinde Fransızlara devredilecektir.

1921- Ankara, Gürcistan'dan Artvin ve Ardahan'ın Türkiye'ye bırakılmasını resmen istedi. Gürcü Hükümeti, dost Ankara'nın bu isteğini hayretle karşıladığını bildirdi, ancak buraları boşaltmayı kabul etti.

1921 - Bugün kabul edilen yol vergisi kanunuyla, hastalar ve silah altında bulunanlarla sevk işleminde çalışanlar dışında kalan ı 8-6o yaş arasındaki erkeklerin 4 işçi gündeliği tutarında yol vergisi vermesi, vermeyenlerin 3 gün yolda çalışması zorunluluğu getirildi

1921- İstanbul Rum Patrikliği, Türkiye'deki Rumların kurtarılması için telgrafla Londra Konferansı'na başvurdu

1922-Sovyet Maliye Bakanı Rusya'daki iç durumu öne sürerek Türkiye'ye 3,5 milyon altın Ruble'nin ödenmesine karşı çıkınca, Dışişleri Bakanı Çiçerin, Merkez Komitesi'ne sert bir nota verdi. Yardımın verilmemesinin Türkiyeli işçi ve çiftçi kitleleri açısından bir siyasi cinayet, Sovyetlerin dış politikası açısından bir intihar olacağını belirtti. Hasta olan Lenin de gönderdiği bir notla, yardımın bütünüyle ve zamanında yapılmasını istedi.

1922- Antalya ile Ankara arasında ilk hava posta ulaşımı başarıyla yapıldı. Yani posta gönderileri Antalya’dan Ankara’ya uçakla taşındı.

1930 – Münir Nurettin Selçuk Türk Müziğinin ilk solo konserini verdi.

1933 - Vagon-Li Şirketi'nde çalışan Naci Bey'e, telefonda Türkçe konuşması nedeniyle; "şirketin resmi dilinin Fransızca olduğu" bildirilerek ceza verildi. Bu durum, Vagon-Li Olayı'nın başlamasına neden oldu.

1942 - Halide Edib Adıvar, "Sinekli Bakkal" adlı romanıyla CHP'nin "Sanat Mükafatı"nı kazandı.

1942 - Avusturyalı yazar Stefan Zweig, Brezilya'nın Petropolis kentinde eşiyle birlikte intihar etti.

1948 - Üniversitelerarası Kurul toplandı. Kurul'da Ankara Üniversitesi'ndeki "solcu profesörlerin" üniversiteden uzaklaştırılması kararı alındı.

1950 - Yüksek Seçim Kurulu kuruldu.

1953 - Filolog, Türk dili ve edebiyatı araştırmacısı, kitâbiyat uzmanı, eğitimci Kilisli Rıfat ismiyle maruf Rıfat Bilge öldü.

1962 - 22 Şubat 1962 ayaklanması: Ankara'da Harp Okulu Komutanı Albay Talat Aydemir ve arkadaşları, hükûmet darbesi yapmak istediler, ancak kalkışma bastırıldı, katılan subaylar emekliye sevk edildi. Bazı üst rütbeli subayların ise görev yerleri değiştirildi. Hükûmet, verdiği söz doğrultusunda darbecileri 30 Nisan'da affetti.

1975- Türkçü, eğitimci ve yazar Nejdet Sançar vefat etti.

1980 - Danıştay, polis memurlarının örgütü Pol-Der'le ilgili kapatma kararını durdurdu. Danıştay dernek kapatma ve yasaklama kararını İdare'nin alamayacağını belirtti.

1986 - 12 Eylül sonrasının ilk büyük mitingi İzmir'de yapıldı. Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Türk-İş) tarafından düzenlenen mitinge, 50 bin işçi katıldı.

1988 - Adalet Bakanı Oltan Sungurlu, cezaevlerinde tek tip elbise giyme zorunluluğunun kalktığını söyledi.

1994 - Somali'deki görevini tamamlayan Türk birliği, Türkiye'ye döndü.

1999 - TV 8 yayın hayatına başladı.

2005- Felsefe dünyasının önemli isimlerinden Prof. Dr. Nermi Abdurrahman Uygur, 80 yaşında İstanbul'da vefat etti.

2008 - Türk Silahlı Kuvvetleri'nin, Irak'ın kuzeyinde üslenmiş PKK/KONGRA-GEL mensuplarını etkisiz kılmak ve bölgedeki örgütsel altyapıyı kullanılmaz hale getirmek amacıyla 21 Şubat 2008 günü saat 19.00'dan itibaren Hava Kuvvetleri ile desteklenen bir sınır ötesi kara harekâtı başlattığı açıklandı.

2009 - Mimar ve yazar Turgut Cansever öldü

2016 - Mustafa Koç'tan boşalan Koç Holding Yönetim Kurulu Başkanlığına Ömer Koç getirildi.

2017 - Milli Savunma Bakanlığınca yapılan düzenleme sonucunda Genelkurmay Karargahı, kuvvet komutanlıkları ve bağlı birliklerde görev yapan kadın subay ve astsubayların başörtüsü takabilmesi kararlaştırıldı.

2018- Devlet büyüklerinin kriptolu telefonlarının usulsüz dinlenmesine ilişkin davada, kapatılan TİB Başkanvekili Osman Nihat Şen ile darbe girişimi sırasında Akıncı Üssü'nde bulunan FETÖ'nün sivil imamı Harun Biniş'in de aralarında olduğu 24 sanığa 10 yıl 6 ay ile 68 yıl 3 ay arasında değişen sürelerde hapis cezaları verildi.