Deli Halit Paşa ve 14 Şubat'ta Meydana Gelen Olaylar

 

Günün Portresi

Deli Halit Paşa (Halit Karsıalan)

 Yiğitliği ve fevri davranışları nedeni ile “Deli” lakabıyla anılan Halit Paşa 1883 yılında Kastamonu’nun Taşköprü ilçesinden İstanbul’a göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak İstanbul'da doğdu. 1901 yılında Kuleli Askerî Lisesi’ni bitirdi. 1903 yılında Kara Harp Okulu'ndan Teğmen rütbesi ile mezun oldu.

1908 yılında II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Yemen'de görevlendirildi. Orada Yüzbaşı oldu.. 1910’da Trablusgarp Savaşı'na katıldı. Burada yan yana savaştığı Ali Bey (Çetinkaya) ile anlaşamadığı için görev yeri değiştirildi. Trablusgarp'taki görevinin ardından Balkan Savaşı'na katılmak üzere Çatalca'ya geçti.

1 Temmuz 1914’teKafkasya’da Yakup Cemil Alayı’nda tabur komutanı olarak Birinci Dünya Savaşı’na katıldı. 1915 yılı sonuna kadar Yakup Cemil’in Kafkasya’daki Mürettep Teşkilatı’nda görev yaptı ve Elviye-i Selase’nin (Kars, Ardahan ve Batum) kurtarılmasında çok büyük katkıları oldu. Çoruh Müfrezesi’yle yapmış olduğu hizmetlerine karşılık olarak rütbesi 1916 yılında yarbaylığa yükseltildi. 21/22 Haziran 1916 tarihinde cephede yaralanarak tedavi için önce İstanbul’a sonra da Viyana’ya gönderildi

Tedavi dönüşü 10 Mayıs 1917 tarihinde Garbi Dersim Komutanlığına atandı; savaşın en önemli milis güçlerinden birisini kurarak Erzincan, Mamahatun ve Erzurum'u geri aldı. Kafkas İslam Ordusu'nun 3. Fırka Komutanı olarak Ahıska'yı kuşattı. Mondros Ateşkes Antlaşması'nın imzalanması üzerine Ardahan, Kars ve Sarıkamış'ı tahliye ederek Tortum'a çekildi; Daha sonra Trabzon Üçüncü Tümen Komutanlığı’na atandı. Halit Bey Trabzon bölgesine görevlendirilince, İngilizler Ermeni tehcirinden suçlu gördükleri Halit Bey’in görevden alınmasını ve tutuklanarak İstanbul’a gönderilmesini hükümetten istediler. İngilizlerin İstanbul Hükümeti’ne yapmış olduğu baskı üzerine fırka kumandanlığından azledildi. Bu azli tanımayan Halit Bey, daha sonra Kâzım Karabekir ile anlaşarak sözde görevinden ayrıldı ve Bayburt’a gidip buradan tümenini el altından yönetmeye devam etti. Ali Rıza Paşa Kabinesi kurulduğunda, 9. Kafkas Fırkası Komutanlığı'na atandı. Ermenistan üzerine yapılan harekâttaki başarısı nedeniyle Miralay rütbesine terfi etti.

 “Cenûb-i Şarkî Kafkas Hükümeti”nin kurulmasında önemli rol üstlendi. Cihangirzâde İbrahim Bey’in başkanlığa getirildiği hükümette, Halit Bey de Başkumandan seçildi. Cenûb-i Şarkî Kafkas Hükümeti’nin İngilizler tarafından dağıtılmasının ardından Erzurum’a geçen Halit Bey, Vilayet-i Şarkiye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurulmasında başrolü oynadı.

Erzurum Kongresi'nde Trabzon delegelerinin Mustafa Kemal'e karşı çıkmalarını, aldığı yıldırma tedbirleriyle önledi. Bayburt’taki Şeyh Eşref İsyanını bastırdı.  1920 yılının sonlarında Kars ve Sarıkamış'ı, 1921'de de Ardahan'ı düşman işgallerinden kurtardı.

Halit Bey, Ali Rıza Paşa kabinesi zamanında tekrar 9 uncu Kafkas Fırkası Kumandanlığı’na tayin olundu. 27 Eylül 1920 senesinde Ermenistan Zaferi üzerine rütbesi albaylığa yükseltildi. 1921 yılı sonunda Şark Cephesi’nden Garp Cephesi’ne nakledildi ve Kocaeli Kolordu Komutanlığı’na tayin olundu.

Sakarya Meydan Muharebesi'nde 12. Grup Komutanlığın yürüttü. Savaşta cephenin biraz gerisinde yüksekçe bir yerde durup "Geri çekileni vururum" demesi  ve birkaç sefer cepheden kaçan askerleri öldürmesiyle ünlendi. Ve “Deli Halit Bey” olarak anılmaya başladı.  Büyük Taarruz'da Kocaeli Grubu Komutanlığı yaptı ve gerçekleştirdiği mezalimler ile ünlü Yunan 11. Tümeni'ni, Tümen Komutanı Tümgeneral Nikolaos Kladas ile beraber esir aldı. Büyük Taarruz'da Mirliva rütbesine terfi etti ve Paşa oldu. “Deli Halit Bey” unvanı da “Deli Halit Paşa”ya dönüştü

Halit Bey, uzun süre birlikte çalıştığı Yakup Cemil gibi gergin, kabına sığmayan, elinde silah, tenkide tahammülü olmayan ve patlamaya hazır bir tabanca gibiydi.  İkinci Büyük Millet Meclisi'ne Ardahan Milletvekili olarak katıldı. Mecliste çatışmacı, kavgacı bir davranış sergiledi.

 9 Şubat 1925 tarihinde Meclis koridorunda, Milletvekili Ali Çetinkaya ile arasında yaşanan bir arbede sonrasında sırtından aldığı bir kurşun yarasıyla yaralandı. Olaydan beş gün sonra 14 Şubat 1925 tarihinde hastanede öldü. Öldürülmesi, TBMM’de gerçekleşen ilk cinayettir.

Paşayı kimin vurduğu kesin olarak anlaşılamadı. Ancak Ankara Savcılığı Halit Paşa’yı Ali Çetinkaya’nın vurduğu kanaatine vardı; bir nefs-i müdafaa halinde olduğunu kabul ederek bu olaydan dolayı kovuşturma yapılmaması kararı verdi. Feridun Kandemir Siyasi Cinayetler kitabında  “Asıl Katil Rauf’tu ama Kel Ali arkadaşını kurtarmak için suçu üstüne aldı. Aksi takdirde Rauf Bey ceza alacaktı ve hapse girecekti” demektedir. Lord Kinross’a göre ise yolsuzluk yapan bazı vekillerin (Rize Mebusu Rauf, Ali Kılıç, Ali Saip, Azmi Bey)  bu yolsuzluklarını Halit Paşa Meclis’te yüzlerine vurduğu için Halit Paşa, Ali Çetinkaya’ ile kavga ederken onlardan birisinin arkadan gelip onu vurduğunu söyler. Ona göre de katil kesinlikle Ali Çetinkaya değildir.

Cenazesi, İstanbul'un Eyüp semtinde defnedildi. Mezarı, 1988 yılında Ankara'daki Devlet Mezarlığı'na taşındı. Soyadı Kanunundan sonra ailesi, Karsı geri alan birliklerin başında bulunduğu için “Karsıalan” soyadını aldı.

14 Şubat

1483 - Babür İmparatorluğu'nun kurucusu Babür Şah doğdu.

1804 - Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Birinci Sırp Ayaklanması, Kara Yorgi tarafından başlatıldı.

1876 - İstanbul Tramvay Şirketi işçileri greve çıktı.

1895 - Patrik Papazyan Romanya'da çıkarılan "Lumina Nua" gazetesine yazan, Ermenilerin Türk boyunduruğundan kurtarılarak bir Ermenistan kurulması için çalısacağını belirtti.

1878 - II. Abdülhamid, Meclis-i Mebûsan'ı süresiz olarak tatil etti ve istibdat dönemi başladı.

1909 - Osmanlı Devleti'nde ilk güven oylaması yapıldı; Kâmil Paşa kabinesi düşürüldü.

1914 – İlk Pilotlarımızdan Fethi Bey ile yardımcısı Sadık Bey’in kullandıkları Muavenet-ı Milliye adlı uçak Taberiye gölü civarında düştüler. Pilotlarımız şehit oldu.

1918 - Vakfıkebir ve Beşikdüzü Rus işgalinden kurtuldu.

1919 - Hükümetin basın üzerindeki ağır sansürüne tepki olarak Matbuat Kongresi toplandı. Seçilen 4 kişilik bir gazeteci grubu Hükümet'le görüştü; sansür kaldırılmazsa bütün gazetelerin yayınlarını durduracağını bildirdi.

1919 - 9. Ordu Kumandanı Yakup Şevki Paşa, şifre ile Hükümet'i uyardı: İngilizlerin bize dost olacağını ve bize merhamet edeceğini hiç bir zaman kabul ve ümit etmem. Her teklife itaat edilecekse bunun faydası ve sonu yoktur.

1919 - İzmir ve çevresinin Yunanlılara verileceği haberi üzerine Hukuku Beşer'de Hasan Tahsin'in yazısı: Türklerin mahvolmaması için propaganda, isyan, her şey meşru olacaktır! ...

1920 - Önceki gece Maraş'tan ayrılan Fransız birlikleri eksi 20 derece soğuk altında 35 km'lik yolu 1 3 saatte alarak İslahiye'ye ulaşabildiler. Askerlerle birlikte şehri terk eden Ermeniler içinde bazı çocuk ve yetişkinler yolda dondu ve terkedildi.

1921- Meclis'in gizli oturumunda Fevzi Paşa, Antep savaşını anlatb. Orduyu yeni kurmakta olduklarını, yeteri yardım gönderemediklerini belirtti. Bazı mebuslar, Hükümet'i eleştirdiler.

1922- Fethi Bey, Pontos devleti kurmak için isyan ettiklerini ileri sürdüğü Rumlara, etrafa sefalet saçtıklarını, Türk milleti cephede yaşama mücadelesi verirken, düşmanların hesabına vatana karşı silah kullandıklarını hatırlatıp askeri harekâta girişeceklerini haber veriyor, ancak kan dökülmemesi için bir haftaya kadar kayıtsız şartsız Bafra, Çarşamba, Ladik, Havza, Erbaa, Vezirköprü hükümetiyle rast geldikleri askeri müfrezelere teslim olmalarını istiyor

1922- The Times’da çıkan bir habere göre İzmir’de Köşk yakınlarında Karatepe'de Yunanlılar camileri ateşe verdiler. 400 kişiden yalnız 15 kişi kaçabildi

1923 - Mustafa Kemal, Batı Anadolu gezisine çıktı.

1924 - International Business Machines (IBM) şirketi kuruldu.

1925 - TBMM'de 9 Şubat'ta vurulan Deli Halit Paşa öldü.

1941- Petrol Ofisi kuruldu.

1951 - İdil Biret, 10 yaşında Paris'teki ilk piyano resitalini verdi.

1951 - Senaryosunu Behçet Kemal Çağlar'ın yazdığı ve Maraş'ın Türk Kurtuluş Savaşı sırasında düşman işgalinden kurtuluşunu anlatan "Kendini Kurtaran Şehir" adlı filmin çekimi olaylara neden oldu. Rejisör Faruk Kenç ve ekibi, senaryo gereği Maraş Kalesi'ne Fransız bayrağı çekince, yakalanarak mahkemeye sevk edildiler.

1955 - İzmir Alsancak Limanı'nın temeli, Başbakan Adnan Menderes tarafından atıldı.

1966 - İngiliz Kemal olarak bilinen istihbarat görevlisi Ahmet Esat Tomruk öldü

1971 - Türkiye İşçi Partisi'nin Genel Başkanı Mehmet Ali Aybar, Parti'den istifa etti. Amacının kendisini Haysiyet Divanı'na sevk etmek isteyen Yönetim Kurulu'nu protesto etmek olduğunu söyledi.

1974 - Gazeteci İsmail Cem (İpekçi), TRT Genel Müdürlüğü'ne atandı.

1977 - Ortadoğu Teknik Üniversitesi Rektörlüğü'ne, Hasan Tan atandı; öğrenciler dersleri boykot etti.

1979 - Türkiye, İran'daki Humeyni rejimini resmen tanıdı.

1980 - Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, dış düşmanla değil, iç düşmanla uğraşmakta olduklarını söyledi. "Diyeceksiniz ki sıkıyönetime rağmen niye bunların hakkından gelemiyorsunuz? Şundan dolayı gelemiyoruz. Kan dökmek istemiyoruz. Yoksa meseleyi bir ayda hallederiz" dedi.

1980 - Tariş olayları: On bin jandarma komandosu ve çok sayıda polis, Tariş'e ait Çiğli İplik Fabrikası'ndaki işçi direnişine müdahale etti. Operasyona keşif uçakları ve helikopterler de katıldı. Gün boyu süren müdahale sonucunda Fabrika boşaltıldı, 1500 işçi gözaltına alındı.

1981 - Türk Vatandaşlığı Kanunu'nda bazı değişiklikler yapan yasa, Millî Güvenlik Konseyi'nce kabul edildi. Bu yasaya göre; yurt dışında oturup Türkiye aleyhine faaliyette bulunduğu tespit edilen veya yurt içinde bu tür faaliyetlerde bulunurken yurt dışına çıkan kişiler, yapılan duyuruya rağmen 3 ay içinde yurda dönmezlerse Türk vatandaşlığından çıkarılacaklar.

1983 - Danıştay, ameliyat olarak cinsiyet değiştiren şarkıcı Bülent Ersoy'un hukuken erkek olduğuna ve dolayısıyla gazinolarda ancak erkek kıyafetiyle sahneye çıkabileceğine karar verdi.

1986 - Eski Devlet Bakanı İsmail Özdağlar, Yüce Divan'da "görevini kötüye kullandığı" gerekçesiyle 2 yıl hapse mahkûm edildi. İsmail Özdağlar, rüşvet aldığı iddiasıyla yargılanmaktaydı.

1986 - Doktor, yazar ve minyatür sanatçısı Süheyl Ünver öldü.

1987 - Tunceli iline bağlı 234 köyde yaşayan 50 bin kişinin; Mersin, Antalya, İzmir ve Muğla'ya yerleştirilmesi kararlaştırıldı. Karar 6931 sayılı Orman Kanunu'na ve Anayasa'nın 170. Maddesine dayanılarak alındı.

1989 - İranlı lider Humeyni, Şeytan Ayetleri kitabının yazarı Salman Rushdie'nin öldürülmesi emrini verdi.

1996 - Emekli olduktan sonra Milliyetçi Hareket Partisi'ne (MHP) katılan eski Ankara Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) Savcısı Nusret Demiral, "Ezan Türkçe okunmalı" deyince, partiden ihraç edildi.

2003 - Şartla salıverilme yasasından toplam 43.500 tutuklu ve hükümlünün yararlandığı açıklandı.

2004 - Hamburg doğumlu Türk yönetmen Fatih Akın'ın son filmi, "Gegen die Wand" (Duvara Karşı), Berlin Uluslararası Film Festivali'nde en iyi film seçilerek "Altın Ayı" ödülü aldı.

2005 - Lübnan'ın eski Başbakanlarından Refik Hariri, düzenlenen bir suikast sonucu öldürüldü.

2006 - "Yeşil" kod adlı Mahmut Yıldırım'ın İstanbul'da bir evde kıstırıldığı ve son anda kaçtığı ileri sürülen operasyonda, oğlu Murat Yıldırım, "adam vurdurduğu" gerekçesiyle on beş kişiyle birlikte gözaltına alındı.

2007 - Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi ve teknik araçlarla izlemeye ilişkin düzenlemelere ilişkin yönetmelik Resmi Gazete'de yayımlandı. Buna göre, soruşturmalarda gizli soruşturmacı görevlendirilebilecek. Gizli soruşturmacının elde ettiği kişisel bilgiler, görevlendirildiği ceza soruşturması ve kovuşturması dışında kullanılamayacak.

2008 - Danıştay 1. Dairesi, Mehmet Ağar'ın Emniyet Genel Müdürlüğü döneminde, "suç işlemek amacıyla örgüt kurma" suçundan, Susurluk Davası kapsamında yargılanmasına karar verdi. Daire, Ağar'ın Vali statüsünde bulunması nedeniyle, yargılanmasının Yargıtay'da yapılmasına hükmetti.