Bir Hainin Portresi: Nemrut Mustafa ve 1 Şubat'ta Meydana Gelen Olaylar

 

Günün Portresi

Nemrut Mustafa Paşa

 

Birinci Divan-ı Harb-i Örf'i Eski Başkanı (Nemrut) Mustafa Paşa ve arkadaşları, idamına karar verdikleri Urfa Eski Mutasarrıfı Nusret Bey hakkında çift mazbata düzenledikleri gerekçesiyle hapis cezalarına mahkûm edilmişler, bu kararlar da 1 Şubat 1921 günü Yüksek Askeri Mahkeme tarafından onaylanmıştı.

Pekiyi kimdir Nemrut Mustafa Paşa?

Mustafa Paşa Süleymaniye şehrinde dünyaya geldi. Bağdat Askerî Rüştiyesini İstanbul’daki harp okulunu bitirdi.  1888’de Hüseyin Paşa’nın kızı ve Osmanlı’nın son dönemlerinde şurayı devlet reisliği görevini sürdüren Kürt Said Paşa’nın (Osmanlı sefiri Kürt Şerif Paşa’nın [iv] babası) kız kardeşi ile evlendi.  Askerî eğitimini tamamlayınca Hicaz’a teğmen olarak atandı. Osmanlı Ordusunda çeşitli görevlerde bulundu. 1911’de 5. Osmanlı Ordusu’nun başına getirildi. Askeri hayatı boyunca silik bir asker olarak kaldı..

Damat Ferit Paşa’nın üçüncü sadaretinde Bursa valiliği görevine atanan Nemrut Mustafa Paşa, valiliği sırasında vilayette yaptığı bir toplantıda “Ermeni, Rum ve Müslüman halkın yanında yapılmakta olan savaşların meşru olmadığını, keza birinci dünya harbinin de öyle olduğunu, dolayısıyla bu harplerde ölen subay ve erlerin köpek ölüsünden farklı bir durumlarının olmadığı”nı söyleyerek şehit asker ve subaylarımıza hakarette bulunması, Bursa ve civarındaki askeri birliklerdeki subay ve askerler arasında büyük bir infial yarattı. Bunun üzerine 56 ncı Tümen Komutanı Miralay Bekir Sami Bey tarafından derhal Bursa’yı terk etmesi istendi. Böylece Nemrut Mustafa Paşa, Bursa’yı terk ederek İstanbul’a dönmek zorunda kaldı.

İstanbul’a gelince Kürt Tealli Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer aldı…Kızı Dr. Encum Hanım (Yamulkî)  da 1919’da İstanbul’da Kürt Kadınları Teali Cemiyeti’ni kurdu..

 1919 yılında Divan-ı Harp üyesi oldu. 5 Nisan 1920’de Damat Ferit Paşa hükümeti tarafından 1. Divan-ı harbi Örfi’nin Başkanlığına getirildi… Bu görevinde, İngilizlerin ve Damat Ferit’in emirleriyle yukarıda belirtilen hukuk dışı kararlara imza attı…

Nemrut Mustafa Paşa bu görevi sırasında, Damat Ferit’in ve İngilizlerin emirleri ile hukuku katlederek, kalem kırar durmadan…

Eski Dahiliye Vekillerinden Ebubekir Hazım (Tepeyran) Bey de, Kuvayı Milliyeyi hain olarak kabul etmediği gerekçesiyle, Nemrut Mustafa Paşa’nın Başkanı olduğu mahkeme tarafından idama mahkum edilir… Damat Ferit’ten sonra Sadrazamlığa getirilen Tevfik Paşa’yı tebrik için sadaret makamına çıkan Nemrut Mustafa’ya Tevfik Paşa sorar; “Ebubekir Hazım Bey’in idam kararını nasıl verdiniz?” Nemrut Mustafa Paşa ; “Aldığımız emir üzerine” cevabını verir… Sadrazam Tevfik Paşa öfkeyle “Kanuna, vicdana aykırı emre uyulur mu?”  diye bağırır… Bir yargıç değil, İngilizlerin cellat başıdır sanki…

Altı ay civarında süren Divan-ı Harbi Örfi Mahkemesi Başkanlığı döneminde  Nemrut Mustafa Paşa, her yargılama sonunda, papağan gibi aynı kelimeyi tekrarlamıştır hep, …İdamına…… İdamına…

Nemrut Mustafa Paşa Başkanlığındaki Divan-ı Harbi Örfi Mahkemesi yaklaşık altı ay süren görevleri sırasında, bir çoğu gıyaplarında yüzlerce idam kararı vermiştir. İdamına karar verdikleri arasında;  Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey, Urfa Eski Mutasarrıfı Nusret Bey’in kararları hemen infaz edlmiştir.

 Kuva-yı Milliye unvanı tahtında çıkardıkları fitne ve fesadın ve Kanuni Esasî hilâfında ahaliden cebren para toplamak ve asker almakta ve hilâfına hareket edenlere işkence ve cefaya cüret gibi fesayih irtikâp etmek suretiyle emniyet-i dâhiliyeyi ihlâl eyleyenlerin mürettip ve müşevviklerinden oldukları iddia edilen; Mustafa Kemal Paşa, Kara Vasıf Bey , Ali Fuat Paşa, Alfred Rüstem Bey ,  Dr. Adnan Bey, Halide Edip Hanım’ın hakkında gıyaplarında idama kararı verilir.  Daha sonra Fevzi Paşa ve TBMM Hükümetinin üyeleri ve Kuvayı Milliye komutanlarını da gıyaplarında idama mahkum eder.

Damat Ferit Paşa, Peyam-ı Sabah Gazetesi Başyazarı Ali Kemal ve İngiliz Muhibleri Cemiyeti’nin kurucusu Sait Molla’ya suikast girişiminde bulundukları iddiasıyla; Dramalı Rıza, Halil İbrahim, Mehmet Ali ve Tevfik (Sükutî) Beyler hakkında da 11 Haziran 1920’de İdam kararı verir. Ve idamlar ertesi günü 12 Haziranda uygulanır.

Damat Ferit’in 17.Ekim.1920 tarihinde istifa etmesiyle Sadrazamlığa atanan Tevfik Paşa Hükümeti 23.Nisan.1920’den sonra verilen Divan-ı Harbi Örfi kararlarının yeniden incelenmesine karar verdi

Nemrut Mustafa Paşa ve Divan-ı Harp’in tüm üyeleri, hukuksuz yargılamaları nedeni ile Mirliva Mustafa Paşa Başkanlığındaki Divan-ı Harbi Örfi Mahkemesince 10.Ocak.1921 tarihinde   suçlu bulunarak sembolik hapis cezalarına (Nemrut Mustafa Paşa 7 ay, diğer üyeler 3 ila 5 ay) mahkûm edilir… Yalnızca 85 gün tutuklu kalan mahkumlar, Padişah Vahdettin tarafından, yeterli süre (?) tutuklu kaldıkları gerekçesiyle affedilirler…

Temyiz Mahkemesi Nemrut Mustafa Paşa Divanının pek çok kararını bozdu… Ama olan İdam edilenlere olmuştu… Onlarca can, Sırf Nemrut Mustafa Paşa’nın Türk düşmanlığı nedeniyle suçsuz yere darağacında sallandırılmıştı…Vahdettin tarafından affedilmesinden sonra TBMM Hükümetinin güçlendiğini görerek 17 Haziran 1921’de İstanbul’u terk ederek Süleymaniye’ye gitti… Orada kendisi gibi Kürtçülerle birlikte Cemaata Kurdistana Mezin (Büyük Kürdistan Cemiyeti) adlı bir dernek kurdu. Bu cemiyetin esas amacı bağımsız Büyük Kürdistan Devleti’ni kurmaktı. 2 Ağustos 1922’de Kürtçe, Türkçe ve Farsça yayın yapan Bangî Kurdistan adlı bir gazete çıkarılmaya başlandı. Mustafa Yamulkî bu gazetedeki yazılarında sert bir dil ile Mustafa Kemal’i eleştirerek, Kürtleri TBMM Hükümetine isyana teşvik ediyordu. Cemaata Kurdistana Mezin Başkanı olarak; Lozan’a katılan ülkelerin liderlerine, Cemiyet-i Akvam’a, Musul ve Kerkük’te Türklerin herhangi bir hakkı olmadığı yolunda mektuplar yazarak, Türklere ve Türk Devletine olan düşmanlığını sürdürdü.

TBMM tarafından 150’likler listesine alındı. 1936 yılında öldü…

Ne diyordu Akif;

Tarih ' i ' tekerrür ' diye tarif ediyorlar;

Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi? .

 Ama ibret alınması için bilinmesi gerekir… Biz Nemrut Mustafa gibilerin ihanetini yeterince anlatabildik mi insanımıza? Özellikle de, Vahdettin hayranlarına, Atatürk düşmanlarına…

1 ŞUBATTA MEYDANA GELEN OLAYLAR

 1553 - Osmanlı İmparatorluğu ve Fransa Krallığı arasında, İstanbul Antlaşması imzalandı.

1814 - Filipinler'deki Mayon yanardağı lav püskürdü; yaklaşık 1200 kişi yaşamını yitirdi.

1918 - Ermeni komitacı Arflak, Bayburt’ta katliam yaptı

1919- Celal Bayar İzmir’de Halka Doğru Cemiyeti’ni kurarak Halka Doğru Mecmuası’nı çıkardı

1919 - İnci adlı aylık kadın dergisi İstanbul'da yayımlanmaya başladı. Sahibi Sedat Simavi idi.

1919- İtilaf Devletleri'nin demiryollarına el koyması devam ediyor. İngilizlerle Fransızlar Kasaba (Turgutlu) - Aydın Demiryolu'na el koydular.

1919 - İngilizler, İngiliz savaş tutsaklarına kötü davrandıklarını ileri sürdükleri 23 kişinin kendilerine teslim edilmesini Dışişleri Bakanlığı'ndan istediler.

1920 - Maraş'ta çarpışmaların ı 2. günü. Türklerle Ermeniler eksi 1 8 derece soğukta birbirlerini yoketmek için bütün güçlerini kullanıyor. Şehrin batı kesimi bütünüyle Türklerin eline geçti. Anadolu Kadınlan Müdafaa·i Vatan Cemiyeti, Yüksek Komiserlere gönderdiği çok sert bir telgrafla Maraş'ta Fransızların ve Ermenilerin Türklere yaptığı zulmü protesto etti.

1920 - 200 İngiliz askeri, bir yüzbaşı komutasında Bandırma'ya çıktı. İngilizler Kuvayı Milliye'nin sıkıştırması sonucu, 11 Şubat'ta Bandırma'yı terk edecektir.

1921- Tevfik Paşa, Mustafa Kemal'in yeni Anayasayı hatırlatarak Londra'ya yalnız Ankara Hükümeti'nin delege gönderebileceğini belirten 30 Ocak tarihli yazısına cevap vererek, konferansa birlikte gidilmesini önerdi ve birlik sağlanamazsa Boğazların elden gidebileceğini ileri sürdü. Tevfik Paşa, Fevzi Paşa'dan İzzet ve Salih Paşaların derhal geri gönderilmesini de istedi.

1921- Meclis'in gizli birleşiminde, Tokat Mebusu Nazım Bey'in dokunulmazlığının kaldırılmasını isteyen Ankara İstiklal Mahkemesi'nin yazısı tartışıldı. Konu Üçüncü Şube'ye havale edildi. Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası Genel Sekreteri Nazım Bey, dağıtılan yan gizli Yeşilordu Derneği'ni devam ettirmekle suçlanıyor. Dokunulmazlığı kaldırılan Nazım Bey, 9 Mayıs'ta 15 yıl ağır hapse mahkum edilecektir.

1921- Yüksek Askeri Mahkeme, Mustafa Paşa hakkındaki 7 aylık hapis cezasını onayladı. Birinci Divan-ı Harb-i Örf'i Eski Başkanı (Nemrut) Mustafa Paşa ve arkadaşları, idamına karar verdikleri Urfa Eski Mutasarrıfı Nusret Bey hakkında çift mazbata düzenlemekten 18 Kasım'da tutuklanmışlardı. Padişah'ın affetmesi üzerine Mustafa Paşa 7'de serbest bırakılacaktır.

1922- Ankara, bir yandan İngilizlerle görüşme yolları ararken, diğer yandan İngilizlere karşı askeri harekat hazırlığında. Irak'ın Revandiz bölgesine gönderilen Özdemir Bey'e Mustafa Kemal imzasıyla verilen gizli talimat yazısı: "Faysal'ın Irak'ta hükümet ederek Misak-ı Milli'mize dahil Musul ilinin bir kısmına el koyarak Kürdistan havalisinde bazı tahriklerde bulunmasını önlemek ve işgal ettiği araziyi kurtarmak için Özdemir Bey'in Elcezire mınukasında faaliyete geçmesi tensip edilmiştir. Dışarıya karşı bu şahsi bir teşebbüs olarak gösterilmelidir".

1924 - Zekeriya Sertel tarafından yayınlanan Resimli Ay yayın hayatına başladı.

1926 - Ankara'da Gazi İstasyonu açıldı.

1930 - Kayseri-Şarkışla Demiryolu işletmeye açıldı.

1933 - Cumhuriyet ilkelerini benimsetmek ve aynı doğrultuda kültür hareketi oluşturmak amacıyla Halkevleri'nin yayın organı olarak Ülkü dergisi yayınlanmaya başladı.

1926- Kırgız Otonom Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu

1935 - Ayasofya, müze olarak halkın ziyaretine açıldı.

1944 - Bolu-Gerede depremi: Gerede, Bolu ve Çankırı'daki depremlerde 4611 kişi öldü.

1949 – İlkokullara din dersi kondu.

1963 - İki uçağın Ankara üzerinde çarpışarak Ulus semtine düşmesi sonucu, 80 kişi yaşamını yitirdi.

1974 - İzmir'de sabaha karşı saat 02:04'te bir deprem oldu, tarihi Saat Kulesi'nin tepesinin de yıkıldığı depremde 2 kişi öldü.

1979 - Humeyni'yi, Paris'teki 14 yıllık sürgün yaşamından Tahran'a dönüşünde milyonlarca İran'lı karşıladı.

1979 - Milliyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Abdi İpekçi, suikast sonucu öldürüldü.

1980 - İstanbul'da zamlara tepki gösteren halk bilet almadan vapura bindi.

1981 - Türkiye'nin ilk kadın rektörü Prof. Dr.Ayşe Saffet Alpar vefat etti

1989 - Millî futbolcu Tanju Çolak, Monte Carlo'da düzenlenen törende "Altın Ayakkabı" ödülü aldı.

1992 - Şırnak'ın Görmeç köyünde Jandarma Bölük Komutanlığına çığ düştü; 76'sı asker 81 kişi öldü. Siirt'in Eruh ilçesinin Tünekpınar köyü Jandarma Karakolu'na da çığ düşmesi sonucu 32 er öldü.

1993 - İçişleri Bakanlığı, Valiliklere yurt içinden yayın yapan özel radyo televizyon kuruluşlarının kapatılmasını öngören bir genelge gönderdi. Özel radyolar, dinleyicilerinden Başbakan Süleyman Demirel'e genelgeyi protesto telgrafları ve faksları göndermelerini istediler.

1997 - Susurluk kazasıyla ortaya çıkan ilişkileri protesto etmek ve "temiz toplum, temiz siyaset" özlemini duyurmak amacıyla, "Sürekli Aydınlık İçin 1 Dakika Karanlık" eylemi başlatıldı.

1999 – Türk hafif müziğinin efsane ismi Barış Manço vefat etti

2001 - Önce Vatan gazetesi yayın hayatına başladı.

2002 - Jeolog Aykut Barka vefat etti.

2004 - Suudi Arabistan'da Hac sırasında çıkan izdihamda 289 hacı öldü.

2006 - Danimarka gazetesi Jylls-Posten'de  İslam dünyasını rahatsız eden Hz. Muhammet karikatürleri yayınalandı  (4 Şubat'ta Şam'daki Danimarka ve Norveç Büyükelçilikleri ateşe verildi. 7 Şubat'ta Afganistan'daki Norveç birliklerine saldırı düzenlendi ve 10 Şubat'ta Danimarka, birçok Müslüman ülkedeki Elçiliklerini kapattı.)

2012 - 30 yıllık Dev-Yol davası düştü. Yargıtay 9. Ceza Dairesi, Ankara 1 No'lu Sıkıyönetim Mahkemesinde, 574 sanıkla 18 Ekim 1982'de başlayan Dev-Yol ana davasının tüm sanıklar yönünden zaman aşımından düşürülmesine karar verdi.

2013 - Ankara'da ABD Büyükelçiliği'nde patlama oldu, iki kişi öldü.

2018- Konya Yusuf Ağa Yazma Eser Kütüphanesine ait el yazması kitap ile tarihi İznik Çinisi, İngiltere’den getirilerek Etnografya Müzesinde muhafaza altına alındı.