Soyadı Kanunu ve 2 Ocakta Meydana Gelen Olaylar

 

Günün Olayı

Soyadı Kanununun Yürürlüğe Girmesi

Her Türk vatandaşına bir soyadı taşıma zorunluluğu getiren 2525 sayılı kanun 21 Haziran 1934 tarihinde kabul edilmiş, 2 Temmuz 1934 günü Resmi Gazete'de yayımlanmış ve 2 Ocak 1935′te yürürlüğe girmiştir.

 Kanuna göre söylerken ve yazarken ön ad önde, soyad sonda kullanılmalıdır. Edebe aykırı ve gülünç soyadlarının, aşiret, yabancı ırk ve millet isimlerinin, rütbe ve memuriyet bildiren isimlerin soyadı olarak alınmasına izin verilmez.

 Yasanın amacı, o güne kadar kişilerin ön adlarının yanında bir soyadı yerine dini , sosyal ve ailevi unvanlar taşımalarının yol açtığı olumlu ya da olumsuz ayrımcılığı ortadan kaldırmak ve nüfus işlemleri, askere alma, okul kaydı, tapu işlemleri gibi alanlarda yaşanan karışıklıkları gidermekti

 Soyadı Kanunu'nun çıkmasından 5 ay sonra 24 Kasım 1934 tarihinde TBMM tarafından oy birliği ile kabul edilen 2587 sayılı kanunla Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'e "Atatürk" soyadı verildi. 17 Aralık 1934’te çıkarılan yasa ile bu soyadının diğer kişiler tarafından kullanılması yasaklandı. O nedenledir ki Mustafa Kemal'in kız kardeşi Makbule hanım "Atadan" soyadını almıştır.

 Soyadı Kanunu Türkçe’ye verilen önemin bir göstergesidir.

 Atatürk pek çok tanıdığının soyadını bizzat kendisi vermiş, soyadlarının anlamı üzerinde bir dil bilimci titizliği ile çalışmıştır.  İşte o isimler;

 Ali Rıza (Akatürk), Fahrettin (Altay), Tevfik Rüştü (Aras), Hüseyin (Arı), Saffet (Arıkan), Besim (Atalay), Mahu (Aygen), Bekir Sami (Baran), Mahmut Celal (Bayar), Mahmut Esat (Bozkurt), Salih (Bozok), İhsan (Çalışgüven), Hüseyin Vasıf (Çınar), Kazım (Dirik), İhsan (Doruk), İbrahim (Ergüven), Muammer (Eriş), Behiç (Erkin), Cevad Abbas (Gürer), Rıdvan (Gürarı), Hüsrev (Gerede), Sabiha (Gökçen), Celal (Güzelses). Süleyman Sırrı (İçöz), Neşet Ömer (İrdelp), İsmet (İnönü), Ali (Kılıç), Mazar Müfit (Kansu), Fahri Sabit (Korutürk), Ali Numan (Kıraç). Hamdi (Martonaltı) Mehmet (Mete), Mehmet Şükrü (Okan), Ali Fethi (Okyar), İbrahim Tali (Öngören), Kazım (Özalp). Nevzat (Tandoğan), Hamdullah Subhi (Tanrıöver), Abdurrahim (Tuncak), Bora Keresteciyen (Türker), Fuat Mehmet (Umay), Hasan Tahsin (Uzer), Ali Saib (Ursavaş), Yahya Sezai (Uzay), Muhiddin (Üstündağ), Refik (Saydam), İbrahim Süreyya (Yiğit).

 Atatürk’ün verdiği soyadları incelendiğinde, hepsinde Türkçe olmasına özen gösterildiği, bazen Türk Mitolojisinden yararlanıldığı (Altay, Bozkurt, Mete, Umay, Gökçen, Atalay), bazen soyadını verdiği kişilerin vasıflarına, fiziki özelliklerine (Altay, Çınar, Kıraç, Saydam, Okyar, Ergüven, Çalışgüven, Yiğit, Okyar) yaptığı işle, başarı gösterdiği gün, yer veya olaylara (İnönü, Ursavaş, Martonaltı, Bozok) göre seçtiği görülmektedir. Hamdullah Suphi Beye de adının Türçesi olan (Tanrıöver) ismini vermesi de ilginçtir.

 Soyadı Kanunu’na ek olarak çıkarılmış olan ilk kanun, Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal’e Atatürk soyadını veren kanundur. Bu kanun çıkmadan önce Cumhurbaşkanı’nın soyadının ne olacağı gündemi oldukça meşgul etmiştir. Bazı dil ve tarih uzmanları konu ile ilgili toplantılar düzenlemiş ve çeşitli soyadları ortaya koymuşlardır

İlgili çalışmalar çerçevesinde: “Etel, Etealp, Korkut, Arız, Ulaş, Yazır, Emen, Coğaş, Salır, Begit, Ergin, Tokuş, Beşe, Türkata, Türkatası” gibi soyadı önerileri öne çıkmıştır

Etel, Atilla’nın esas adıdır ve aynı zamanda “büyük nehir” anlamına gelmektedir. Arız, Türk tarihindeki kahraman adlarından birisidir. Aynı şekilde Ulaş, Yazır, Salır da Türk kahramanları arasında yer almaktadır. Begit, sağlam anlamına gelirken, Ergin; irfan sahibi, Beşe; seçkin manası taşımaktadır.

Saffet Arıkan konuyla ilgili yapılan bir toplantıda, “Türkatası” soyadını teklif etmiştir. Paşa ise bu konuyu Konya Milletvekili Naim Hazım Onat’a bırakmıştır. Onat, zikredilen kelimelerin söylenişinde ve yazılışında tam bir akıcılık olmadığını belirtmiş ve tarihte kullanılan “Atabey” nasıl ki bir şehzadenin ya da hükümdarın hocası, yol göstericisiyse, Türk’e her alanda atalık etmiş ve Türkleri kurtarmış olan Mustafa Kemal de bu milletin atasıdır diyerek O’na “Atatürk” denilmesinin uygun olacağını ifade etmiştir.

Gerek soyadı kanunun özü ve amacı, gerek Atatürk’ün verdiği soyadları ve de gerekse kendisi için gündeme getirilen soyadları onun Türkçü yönünü gösterir.

 2 Ocakta Meydana Gelen Olaylar

1492 - Endülüs’ün başşehri Gırnata düştü.

1523 - Rodos Adası, Kanuni Sultan Süleyman tarafından fethedildi

1852 - Şair ve diplomat Abdülhak Hamit Tarhan doğdu.

1919- İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe, halkı örgütleyip silahlandırdığı gerekçesiyle Konya'da Yıldırım Birlikleri Müfettişi Nihat Paşa'nın görevinden alınmasını istedi. Nihat Paşa İngilizlerin 16 Ocak tarihli ikinci isteği üzerine 22 Ocak'ta görevinden alındı.

1921- Çerkez Ethem kuvvetlerini kovalamak için Batı Cephesi birlikleri Kütahya'dan Gediz yönüne hareket etti

1921- Ankara'da resmi Türkiye Komünist Fırkası'nın yayın organı Yeni Dünya Gazetesi'nin matbaası, Eskişehir işçileri arasında komünizm propagandası yapmak (ve böylece Ethem üzerine asker sevkine engel olmak!) için bildiri basıldığı gerekçesiyle Hükümet tarafından tahrip ettirildi. Gazetenin sahibi Arif Oruç ve arkadaşları tutuklandı.

1922 - Türk-Ukrayna Dostluk ve Kardeşlik Anlaşması imzalandı.

1924 - İstanbul İstiklal Mahkemesi'nde yargılanan gazeteciler beraat etti. Gazeteciler ve İstanbul Barosu Başkanı Lütfi Fikri Bey, Hıyanet-i Vataniye Kanunu'na aykırı davranmakla suçlanıyorlardı. Gazeteciler beraat ederken Lütfi Fikri Bey, 5 yıl kürek hapsine mahkûm oldu.

1935 - Marmara Adası ve Erdek'te deprem oldu; 5 kişi öldü, 600 bina hasar gördü.

1935 - Türkiye'de Soyadı Kanunu yürürlüğe girdi.

1951 - Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin yeni üyeliklerine Türkiye, Hollanda ve Brezilya seçildi.

1971 - Türkiye İşçi Partisi (TİP)'ten ayrılan Cenan Bıçakçı ve arkadaşları, Bağımsız Türkiye Sosyalistleri Birliği adıyla yeni bir örgüt kurduklarını açıkladı.

1980 - Edebiyat  tarihçisi, yazar, eğitmen ve çevirmen Mustafa Nihat Özön vefat etti

1981 - Türk folklor araştırmacısı ve masalcı Eflatun Cem Güney öldü

1992 - Hakkâri'nin Yüksekova ilçesinde çığ düşmesi sonucu yirmi kişi öldü, on beş kişi yaralandı.

1993 - Mehmetçik Somali'de: Türk Silahlı Kuvvetleri, BM'nin çağrısı üzerine 43 yıl aradan sonra ikinci kez bir yabancı ülkenin topraklarına ayak bastı.

1995 - Eski İstanbul Su ve Kanalizasyon İşletmesi (İSKİ) Genel Müdürü Ergun Göknel'in 8,5 yıllık hapis cezası kesinleşti.

2001 - İstanbul 1 Numaralı DGM Hakimliği, Egebank soruşturması kapsamında İnterbank'ın eski sahibi Cavit Çağlar hakkında gıyabi tutuklama kararı verdi. (Türk İnterpolü, 5 Ocak'ta Çağlar hakkında kırmızı bülten hazırladı.)

2003 - Kopenhag kriterlere ile Anayasaya uyum çerçevesinde bazı yasalarda değişiklik öngören tasarı TBMM'de kabul edildi. Yasaya göre, siyasi partilerin kapatılması davalarında 5/3 çoğunluk aranacak. İşkence ve kötü muamele suçlarından verilen cezalar para cezasına çevrilemeyecek. Anayasa Mahkemesi, siyasi partinin devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verebilecek. Cemaat vakıfları mülk edinebilecek. Gazeteciler haber kaynaklarını açıklamaya zorlanamayacak.

2007 - Niğde Aladağlar'daki Demirkazık zirvesi tırmanışında 1 Ocak'ta mahsur kalan ODTÜ Dağcılık Kulübü üyesi altı dağcıdan, Utku Kocabıyık ve Seza Bürkan Yüksel öldü, dört dağcı ise kurtarıldı.