Mehmet Emin Yurdakul 14 Ocak

 

Günün Portresi

Mehmet Emin Yurdakul

 

13 Mayıs 1869 günü İstanbul Beşiktaş'ta doğdu. İlkokuldan sonra girdiği Beşiktaş Askerî Rüştiyesini bitirince Mülkiye Mektebine kaydoldu. 18 yaşında Mülkiye Mektebinden ayrılan Yurdakul iki yıl sonra Hukuk Mektebine yazıldı. Yurdakul’un memuriyeti de Sadaret Dairesinde evrak odası kâtibi olarak başladı. Daha sonra Rüsumat Tahrirat Kalemine geçti bu birimde evrak müdürlüğüne yükseldi

Yurdakul 1907’de İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin o dönemdeki politikaları doğrultusunda ilk olarak Erzurum’a, kısa bir süre sonra da Erzurum’dan Trabzon’a gönderildi. Yeni hükûmet kurulduğunda İstanbul’a çağrıldı. Kendisine teklif edilen matbuat umum müdürlüğü görevini kabul etmedi. Bunun üzerine Bahriye müsteşarı oldu. Bu görevde 26 gün kaldı ve daha sonra sırasıyla Hicaz ve Sivas valisi olarak görev yaptı. 1910'da bu görevinden de istifa etti. İstanbul’a dönen Yurdakul, bu sırada Türk Yurdu dergisinin imtiyazını aldı. 1911’de Tıbbiyeli öğrencilerin talebiyle Türk Ocağı’nın kuruluş aşamasında önemli bir rol üstlendi. Ancak hem Türk Ocağı'nın kuruluşuna, hem de Türk Yurdu dergisinin ilk sayısının çıkışına şahit olamadan Erzurum’a vali olarak tayin edildi. 1912’de emekliye ayrıldı.

Yurdakul, emekliliğinin ardından edebiyat, dergi ve sivil toplum kuruluşlarındaki faaliyetlerine ağırlık verdi ve bu yıllarda Türklüğü uyandırmak için düzenlen protesto mitinglerinin ve savaş meydanlarını ziyaret eden heyetlerin başında bulundu. Meclis-i Mebusan’ın 3. döneminde Musul Milletvekilliği yapan Yurdakul Türk Ocakları’nın 1918 tarihli kongresinde Hamdullah Suphi ve Ziya Gökalp gibi isimlerle birlikte örgütün “Hars ve İlim Heyeti” üyeliğine seçildi. 1919 seçimlerine katılan Millî Türk Fırkası'nın kurucuları arasında yer aldı. Kurtuluş Savaşı yıllarında Yusuf Akçura'yla birlikte İstanbul’dan ayrılıp Anadolu’ya gitti. Atatürk, “Türklerin Mübarek Babası” olarak nitelendirdiği Yurdakul’a her zaman değer verdi. Antalya, Adana, İzmir yörelerinde dolaşarak halkın ve ordunun manevi gücünü arttırıcı konuşmalar yapan Mehmet Emin Yurdakul 1923 yılından vefatına kadar Şarkî Karahisar, Urfa ve İstanbul milletvekili olarak görev yaptı.

1940’lı yıllarda eşi Müzeyyen Hanım’ın ölümü ve İstanbul Üniversitesine bağışlamaya karar verdiği kütüphanesinin evinde çıkan yangın sonucu harap olması Yurdakul’u derinden sarstı 14 Ocak 1944’te İstanbul’da vefat etti ve Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.

Mehmet Emin Yurdakul Millî Edebiyat olarak adlandırılan hareketin başlatıcısı kabul edilmiştir. Bunun yanı sıra özellikle Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde etkili olan Memleketçi Edebiyat'ın kökleri de yine Yurdakul’a uzanmaktadır.

Yurdakul, 1891’den ömrünün son yıllarına kadar birçok eser kaleme almıştır. Manzum eserleri, sayıca daha fazladır. Onun eserlerinin üslubunu, biçimini, içeriğini ve fikrî zeminini şekillendiren unsurlardan biri ve belki de en önemlisi, doğduğu aile ortamı ve yetiştiği çevredir. Genç yaşlarda tanıştığı Cemâleddîn Efgânî de onun fikri yapısını etkilemiştir. Yurdakul milletinin dil ve edebiyat ihtiyacına, hürriyet yoksunluğuna, medeniyet bakımından geri kalmışlığına kafa yormuş ve bunların düzeltilmesi yolunda fikir geliştirmeye çalışmıştır.

 “Ben bir Türk’üm, dinim cinsim uludur” dizesiyle başlayan “Anadolu’dan Bir Ses yahut Cenge Giderken” adlı şiiri, 1897’de Selanik’teki Asır gazetesinde yayımlandıktan sonra ülkenin tanıdığı bir isim olmuştur. 1898'de Türkçe Şiirler adlı kitabının yayımlanması şöhreti daha da artmıştır. Türkçe Şiirler, Türk dünyasında da yankı bulmuş ve İsmail Gaspıralı da bir mektup yazarak Yurdakul’u tebrik etmiştir.

“Türkçe Şiirler”in yayınlandığı dönemde, edebiyat dünyasına Servet-i Fünûn dergisi etrafında yer alan sanat-sanat içindir görüşünü sahip olan sanatçıların anlayışı hakim.  Dil ağdalı, aruz temel ölçü birimi, batı edebiyatında yeni tarzlar deneniyor… Sanat millet içindir görüşünü savunan Yurdakul ise, sade Türkçe ve hece vezni şiirleri ile Serveti Funun anlayışına başkaldırmakla kalmamış Türk edebiyatında yeni bir çığırın da müjdecisi olmuştur.

Yurdakul’un Balkan Savaşları ile başlayıp Kurtuluş Savaşı’ndaki zaferle sona eren uzun savaş yıllarında Türk Ruhunu dile getiren, insanların milli duygularını uyandıran şiirleriyle dönemin en çok okunan şairi olmuştur... Yurdakul; üzgün, bezgin ve ümitsiz Türk Milletinin duygularını, coşkuya, heyecana ve ümide çevirebilmek için edebiyatın verdiği tim imkanları kullanmıştır..

 Yurdakul iyi bir şair olmaktan ziyade milletinin dertlerini dile getiren, milletince anlaşılan sıradan bir şair olmayı tercih etmiştir.  Hatta yazdıkları şiirden çok manzume olsa da o “Milli Şair” olarak anılmayı hak etmiş, milli duyguları dile getiren milliyetçi bir şair olarak edebiyat tarihimizde yerini almıştır.

Mehmet Emin Yurdakul'un Eserleri

ŞİİR: Türkçe Şiirler ; Türk Sazı ; Ey Türk Uyan ; Tan Sesleri; Ordunun Destanı; Dicle Önünde;  Hastabakıcı Hanımlar; Turana Doğru ; Zafer Yolunda; İsyan ve Dua; Aydın Kızları; Mustafa Kemal ( şiir ve düzyazı); Ankara

DÜZYAZI: Fazilet ve Asalet; Türkün Hukuku; Kral Corc'a

14 Ocak’ta Meydana Gelen Olaylar

1596 - Eğri kalesi vire ile düşmana teslimi.

1903 - Makedonya'daki Osmanlı yönetimine karşı gelişen şiddet olayları nedeniyle Sadrazam Mehmed Said Paşa azledildi, yerine Rumeli Islahat Komisyonu Başkanı Avlonyalı Mehmed Ferid Paşa getirildi.

1919 - İngilizler Güneydoğu’da Carablus'tan sonra Resulayn, Arappınar ve Siftck İstasyonlannı da işgal ettiler

1919- 4 Aralıkta kurulan Wilson Prensipleri Cemiyeti'nin kuruluş dilekçesi Refik Halit Bey (Karay) tarafından İçişleri Bakanlığı'na verildi

1920 - İngiliz Kontrol Subayı Rawlinson, Erzurum'da Karabekir'den fazla silahları yeniden istedi. Karabekir ı 7' de, isteği bu kez de reddedecektir

1921 - Afyon Mebusu Mehmet Şükrü Bey, köylülerin ve işçilerin vergiler altında ezildiğini, aşarın kalkmadığını söyleyince Maliye Bakanı Ferit Bey, bütçeyi eleştirenleri komünistlik ve Ruslukla suçlayan sert bir konuşma yaptı

1921- Gökbayrak Taburu, Yunanlılara yaptığı bir baskınla Yenişehir'i kurtardı. Ardından 5. Süvari Alayı da kasabaya girdi. İkinci Süvari Birlikleri İnegöl'ü savaşmaksızın işgal etti.

1921 - İstanbul'da İngiliz Karargahı'ndan Savaş Bakanlığı'na gönderilen şifre telgrafta, Çerkez Ethem'in Yunanlılar tarafına geçmek istemesinin Mustafa Kemal ile Yunanlılar arasındaki gizli görüşmeleri kamufle etmek için tertip olabileceği üzerinde duruldu.

1922 - Meclis'te seçimler ve istifalar: 1 ) Refet Paşa'nın istifasıyla boşalan Milli Savunma Bakanlığı'na, 221 oydan 1 47'sini alan Karesi Mebusu Kazım Paşa seçildi. 2) Rauf Bey'in istifasıyla boşalan Bayındırlık Bakanlığı'na, 214 oydan l 73'ünü alan Diyarbakır Mebusu Fevzi Bey seçildi. 3) İktisat Bakanı Celal Bey hiç bir gerekçe göstermeden istifa etti.

1923 - Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım, İzmir'de öldü.

1924 - Türkiye'de Askerlik süresi 18 aya indirildi.

1938 - Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı kuruluş kanunu kabul edildi.

1938 - Türkiye-Irak-İran-Afganistan arasında akdedilen Sadabat Paktı, TBMM'de onaylandı.

1942 - Türkiye'deki ilk karneli ekmek uygulaması İstanbul'da başladı. İstihkak yetişkinler için yarım, ağır işçiler için tam ekmekti. Uygulama zamanla İzmir ve Ankara için de geçerli olacaktı.

1944 – Milli Şair Mehmet Emin Yurdakul vefat etti.

1945 - Ekmek istihkakı kişi başına 450 grama çıkarıldı.

1964 - Meclis, 12 Eylül 1963 tarihinde imzalanan Ortak Pazar anlaşmasını onayladı.

1970 - Millî Mücadele komutanlarından  emekli general Asım Gündüz vefat etti

1974 - Türk-İş Genel Başkanı Seyfi Demirsoy vefat etti.

1983 - Cumhurbaşkanı Kenan Evren'e fahri profesörlük ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nin fahri hukuk doktorluğu unvanları verildi.

1985 - AET, Türkiye'den topluluk ülkelerine ihraç edilen kuru üzüm, fındık ve işlenmiş tütüne koyduğu gümrük vergilerini sıfıra indirdi. Topluluk bu ürünlere 25 bin ton kota koydu.

1987 - Uluslararası Ticaret Odası Vehbi Koç'u "Dünyada Yılın İş adamı" seçti.

1994 - Dört şehirlerarası yolcu otobüsüne yerleştirilen bombaların patlaması sonucu 3 kişi öldü, 17 kişi yaralandı. Eylemleri PKK'nın (Kürdistan İşçi Partisi) askeri kanadı ARGK (Kürdistan Halk Kurtuluş Ordusu) üstlendi.

1994 - Moody’s adlı uluslararası kuruluşun Türkiye’nin kredi notunu düşürdüğünü açıklaması Ekonomik krize neden oldu

1995 - İlk kez verilen Uluslararası Nâzım Hikmet Şiir Ödülü, İstanbul'da yapılan bir törenle Lübnan'lı şair Adonis'e verildi.

1996 - Müzisyen ve besteci Onno Tunç, tek motorlu uçağının Armutlu'da düşmesi sonucu öldü

1998 - Türk sanat müziği sanatçısı Safiye Ayla vefat etti.

1998 - Afganistan'a ait bir kargo uçağı güneybatı Pakistan'da bir dağa düştü: 50 kişi öldü.

2005 - Afganistan'daki Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti harekatına katılarak, Kabil Çok Uluslu Tugay Komutanlığı görevini 27 Ocak'ta 6 ay süreyle üstelenecek olan, 28'inci Mekanize Piyade Tugayı Afganistan’a gitti