9 HAZİRAN

Günün Olayı

Nemrut Mustafa Divan-ı Harbi’nin 12 Kişi hakkında verdiği idam kararı 

Vatan haini denince aklıma gelen ilk isimdir Nemrut Mustafa. Sırf Türk düşmanı olduğu, İngilizlerin ve İngiliz Uşağı İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin emirlerini sorgusuz uygulayacağı için İstanbul Birinci Divan-ı Harp Başkanlığına getirilen Nemrut Mustafa bu görevini tam anlamıyla yapmıştır. Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey, Urfa Mutasarrıfı Nusret Bey, Mustafa Kemal ve 5 arkadaşı, Fevzi Paşa ile TBMM Bakanlar Kurulu üyeleriyle bazı komutanlar hakkında verdiği idam kararları, başkanlığını yaptığı mahkemenin verdiği idam kararlarının en bilinenleridir… Bu vatan haininin kamuoyunca pek bilinmeyen başka idam kararları da vardır…

Bunlardan birisi de Damat Ferit, Ali Kemal ve Sait Molla’ya suikast girişiminde bulundukları gerekçesiyle 9 Haziran 1920 günü, Karakol Cemiyetine üye 16 Kuvayı Milliyeci için verilen İdam kararıdır…

Bugün o idam kararlarının yıl dönümü… Tarihimizin pek bilinmeyen bu olayına sayfamızın izin verdiği kadar temas edelim istedim…

1920 yılı Haziran ayının ilk günlerinde İstanbul gazetelerinde çıkan bir haberin başlıkları oldukça dikkat çekiciydi. Gazetelerin birinci sayfalarında yer alan bu haberde; Sadrazam Damat Ferit Paşa, Eski Maarif ve Dâhiliye Nazırı Peyamı Sabah Gazetesi Başyazarı Ali Kemal ve Adalet Bakanlığı Müsteşarı ve İngiliz Muhibleri Cemiyeti Başkanı Sait Molla  hakkında bir suikast girişiminin ortaya çıkarıldığı, suikastçıların tutuklandığı, suikastın Ankara ve Bursa'daki Kuva-yı Milliye ileri gelenlerince planlandığını yer alıyordu. ,

Bu dava ile ilgili duruşmalar, İstanbul Birinci İdare-i Divan-ı Harbi ya da halk arasında bilinen ismiyle (Nemrut) Mustafa Paşa Divan-ı Harb-i Örfiye'ce üç duruşmada ve birkaç gün içinde sonuçlandırılmıştı. 9 Haziran 1920 günü yargılananlardan 16 kişiye idam cezası verilmiş, diğer sanıklar ise değişik cezalar almışlardı. İdam cezası alanlardan yakalanmış olan  dört kişi hakkındaki mahkeme kararı 11 Haziran 1920 günü  Padişah tarafından onaylanmasına müteakip, 12 Haziran 1920 günü sabah erken saatlerinde Beyazıt Meydanında asılarak idam edilmişlerdi.

Divan-ı Harb-i Örfi'nin bu davaya ilişkin verdiği gerekçeli kararda suikastın biri görünürde, diğeri de gizli olmak üzere iki nedene dayandığı belirtiliyordu. Suikastın görünürdeki nedeni, İtilâf Devletleri ile görüşmeleri sürdürülen Sevr Antlaşması'nın, Damat Ferit Paşa Hükûmeti'nce kabul ve imza edilmesine mani olmaktı.. Gerekçeli kararda suikastın gerçek nedeni konusunda ise, “Kuva-yı Milliye ileri gelenleri ve onların âmal ve gayelerine hizmet eden bazı millî teşkilât mensupları İstanbul'da bir ihtilâl yapmayı planlamışlardı. Böylece hükümetçe haklarında yapılan kovuşturma ve takiplerden kurtulacaklar ve asîlik hareketlerine rahatça devam edeceklerdi. Bu ihtilâl hareketi ile mevcut Damat Ferit Paşa Hükümeti iş başından uzaklaştırılacaktı. Bu hükümetin yerine kendi emel ve gayelerine hizmet edecek yeni bir hükümeti iktidar mevkiine getireceklerdi. Bu tasavvurları önünde en büyük engel olarak görülen Damat Ferit Paşa, Ali Kemal ve Sait Molla Beyler’in   katledilmesi gerekirdi..” deniyordu. Mahkemenin bu değerlendirmesi somut delillerden ziyade mahkemenin kanaatine dayanıyordu.

Mahkeme Kararında suçun teşvikçileri olarak “…Bursa'da 56. Fırka Kumandanı Bandırmalı Bekir Sami Bey(...) ve Karesi(Balıkesir) mutasarrıf-ı sabıkı olub Kuva-yı Milliye nâmı altında müteşekkil fitne-i bagiye tarafından Bursa vilâyeti valiliğine tayin edilmiş olan(...) Hacim Bey ve Üsküdar Jandarma Taburu Kumandanı olub ahiren firar ile Bursa'ya giderek usât-ı merkûmeye iltihâk ve Bursa Jandarma Kumandanlığım ifa etmekte olan(...) Manastırlı Remzi Bey(...)ve kezalik bugât-ı merkûmenin Bursa Polis Müdiriyetini ifâ etmekte olan Nuri Efendi...” gösteriliyordu…

Vakit ve Peyam-ı Sabah gibi gazetelerde "Suikastın Mustafa Kemal ve Bursa'da bulunan Ali Fuat Paşa tarafından tertip edildiği, Mustafa Kemal'in Dramalı Rıza ve Halil İbrahim'i Ankara'da kabul ederek onları teşvik ettiği, bunun bir vatan hizmeti olduğunu söylediği ve onlara kendi tabancasını verdiği ve yine suikastçılara beşer bin lira mükafat vaat ettiği" şeklinde bilgiler yer almışsa da bu iddialar mahkeme kararına yansımamıştır.

Davada isimleri geçen ve yargılanarak idam dahil çeşitli cezalara çarptırılan Davavekili Baha Sait Bey, Karakol Cemiyeti'nin kurucularındandı. Binbaşı Tolcalı Süleyman, Binbaşı Üsküdarlı İhsan, Binbaşı Kemal Beyler ise yönetim kurulu üyesiydi. Yüzbaşı İsmail Hakkı ve Yüzbaşı Bican Beyler Topkapı şubesinin elemanlarıydı. Bu davadan yargılanarak idam edilen Tevfik(Sükûti) Bey ise Karakol Cemiyeti'nin kurduğu Menzil Hattı Amirliği'nin yöneticilerindendi. Diğerleri de Karakol Cemiyeti'nin diğer şubelerine mensuptu. Özetle bu yargılama sonucu İstanbul'daki gizli "Karakol" cemiyetinin birçok mensubu takibata uğramış, söz konusu cemiyetin yapısı da sarsıntıya uğramış ve faaliyetleri durma noktasına gelmiştir.

İngilizlerin, Sarayın ve İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin  emirleri ile hareket eden Türk düşmanı Nemrut Mustafa Paşa Divan-ı Harb-i Örfisi'nde görülen suikast davasının adil bir şekilde yapıldığını söylemek mümkün değildir. Zaten delil olarak kabul edilen ifadelerin çoğu işkence altında alınmıştır… İdam edilen Dramalı Rıza Beyin idam sehpasında oradaki askerlere hitaben  "Askerler, vatanı düşmana satan hainler bizi düşman parası ile öldürüyorlar" diye haykırması da yargılamanın amaç ve mahiyetini açıklar niteliktedir…

Türkiye Büyük Millet Meclisi de Millî Mücadele uğrunda şehit düşen ya da hayatını kaybeden bir çok subay ve asker ailelerine yaptığı gibi Nemrut Mustafa Divanınca idam edilen Bahriye Yüzbaşısı Halil İbrahim Bey ile Tevfik Sükuti Beyin ailelerine “hidematı vataniye tertibinden” maaş bağlamıştır.

 TARİHTE BUGÜN 9 HAZİRAN

1617 - Sultan I. Ahmet tarafından İstanbul'da adıyla anılan meydanda 1609-1616 yılları arasında Mimar Sedefkâr Mehmet Ağa'ya yaptırılan Sultanahmet Camii ibadete açıldı.

1870 -  İngiliz romancı Charles Dickens öldü

1910 -Türk gazeteci ve yazar Ahmet Samim suikast sonucu öldürüldü.

1915 -İngilizlerle anlaşan Abdülaziz Bir Suud Os­manlı Devleti’ne isyan başlatıp Cidde limanına saldırdı

1919 - Osmanlı Meclis-i Vükelası Ermenile­rin muhtemel saldırısına karşı 15. Kolordu Komutanlığı’nın seferberlik ilan etme ve savun­ma harekâtı yapma yetkisini tanıdı.

1920 -  Bir ayak.1anmanın arifesinde olan Yozgat'ta sıkıyönetim ilan edildi, komutanlığa Kılıç Ali getirildi. Dün şehir dışına çıkan Çapanoğlu Celal Bey "Halife ordusu" adını kullanarak çevredeki hatırı sayılır kimselere mektuplar yazdı, onları Ankara Hükümeti'ne karşı ayaklanmaya çağırdı.

1920 - Damat Ferit Paşa'yı ve yakınlarını öldürmek amacıyla gizli teşkilat kurdukları  gerekçesiyle Nemrut Mustafa Divan-ı Harbi tarafından 12 Kuvayı Milliyeci idama mahkum edildi. 11 Haziran’da kararın Padişah tarafından onanmasını müteakip idam mahkumlarından  ele geçirilebilmiş olanlar 12 Haziran’da asılacaktır.arak idam edildiler.

1921 - İngiltere'nin İstanbul'da işgal kuvvetleri kumandanı Harington, Mustafa Sagir'in idamını, Batı Cephesi'ne gönderdiği bir telsiz mesajı ile protesto etti.

1942 - Anıtkabir için açılan yarışmada, Prof. Emin Onat ve Orhan Arda'nın projeleri birinci oldu.

1943 - Orhan Seyfi Orhon tarafından  çıkarılan haftalık Türkçü fikir ve sanat dergisi Çımaraltı kapandı…

1948 – İkinci Hasan Saka Kabinesi kuruldu. Kabine daha önceki hükümetlere göre daha liberal…

1950 - Adnan Menderes, Demokrat Parti Genel Başkanlığına seçildi.

1977 – Vatikan Büyükelçisi Taha Carım Ermeni Teröristlerce katledildi

1981 - Türkiye'nin Cenevre Başkonsolosluğu'nda görevli Mehmet Yergüz bir Ermeni militan tarafından öldürüldü. #

1985  - Rauf Denktaş yapılan seçimler sonucu KKTC Cumhurbaşkanı oldu…

2017 -  Batman'ın Kozluk ilçesinde PKK’nın saldırısı sonu 22 yaşındaki müzik öğretmeni Şenay Aybüke Yalçın şehit oldu

2019 - Kazakistan'da Cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. Kasım Cömert Tokayev yeniden cumhurbaşkanı seçildi.