16 MAYIS

Günün Portresi

Memduh Şevket Esendal

29 Mart 1883 -16 Mayıs 1952

Çorlu’da doğdu. Yirmi üç yaşında İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne üye oldu, babası ölünce ailenin tüm sorumluluğu ona kaldı. Ailece İstanbul'a göç ettiler. İttihat ve Terakki tarafından parti müfettişi olarak görevlendirildi. Bu görev sırasında yurdu gezme, görme imkanı kazandı. Milli Mücadele’ye katıldı. TBMM’yi temsilen Azerbaycan'a ortaelçi olarak gönderildi. Bu görevi 4-5 yıl yürüttü. İstanbul'a dönünce Kabataş ve Galatasaray liselerinde tarih­ coğrafya öğretmenliği yaptı. Meslekî temsilcilik fikirleri sebebiyle tek parti (Cumhuriyet Halk Fırkası) iktidarına ters düştüğünden zaman zaman elçilik göreviyle yurt dışına gönderildi. Bakü (1920-1924), Tahran (1925-1930), Kâbil (1933-1941) elçiliklerinde bulundu. Elazığ (1931-1933) ve Bilecik (1941-1950) milletvekilliği, Cumhuriyet Halk Partisi genel sekreterliği (1942-1945) yaptı. 16 Mayıs 1952’de Ankara’da öldü.

Onu siyasetçi kimliğinden ziyade hikâyeci kimliği ile tanıyoruz.  Hikâyeleri çeşitli gazete ve dergilerde yayınlanmıştır. Edebi hayatı ile siyasi kişiliğini ayrı tutmak istediğinden hikâyelerini sayıları 12'yi bulan takma adlarla yayımladı. M.Ş.E., Mustafa Yalınkat, Mustafa Memduh, M.Oğulcuk, İstemenoğlu kullandığı takma adlardan en çok bilinenleridir.

1934 yılında M.Ş.E. takma adıyla Ayaşlı ile Kiracıları romanını yayımladı. Bu romanla CHP'nin düzenlediği roman yarışmasında derece aldı..

Türk hikâyeciliğinin en önemli isimlerinden olan ve birçok yazarı etkileyen Esendal, ilk hikâyelerinde Maupassant tarzı dediğimiz sağlam konulu, tasvirli, tahlili bol bir anlayış benimsemiş; Bakü elçiliği sırasında Anton Çehov’u tanıyan Memduh Şevket Esendal, sanat hayatının ikinci/ustalık devresinde (1921-1952) özellikle hikayenin yapısı ve yapı unsurları bakımından Çehov tarzı olarak adlandırılan, hayatın bir bölümünü konu alan “durum” hikayeleri kaleme almıştır.

Hikâyelerinde anlattığı kişiler hep içimizden biridir.. Her gün karşılaştığımız sıradan insanları sıcacık bir üslupla ve ayrıntılara inmeden birkaç satır içinde yanınızdaymış hissini  uyandıracak şekilde anlatır.

Eserleri:

Roman: Ayaşlı ve Kiracıları, Vassaf Bey, Miras

Hikaye:  Bir Kucak Çiçek, Bizim Nesibe, Gödeli Mehmet, Güllüce Bağları Yolunda, Hava Parası, İhtiyar Çilingir, Kelepir, Mendil Altında, Otlakçı, Sahan Külbastısı, Veysel Çavuş, Gönül Kaçanı Kovalar, Mutlu Bir Son, Temiz Sevgiler

TARİHTE BUGÜN

1915 – Ruslar Van’ı işgal etti ve Aram Manukyan Van valisi olarak atandı.

1919 - Mustafa Kemal Paşa, Samsun'a gitmek üzere Bandıma vapuru ile İstanbul'dan ayrıldı.

1919 – Milli Mücadelenin en güçlü teşkilatlarından Balıkesir Müdâfaa-i Hukuk ve Redd-i İlhak Cemiyeti kuruldu

1920 – Kuvayi Milliye Milli Savunma Bakanlığına bağlandı.

1920 – Bahçe’deki çatışmalarda Kuvayı Milliye kuvvetleri Fransızlara büyük zarar verdi. Bir Fransız askeri trenini devrildi 150 civarında Fransız askeri öldü..

1921 – Bütçenin TBMM Maliye komisyonunda reddedilmesi üzerine Feviz Paşa Başkanlığındaki Bakanlar Kurulu istifa etti… 19 Mayısta Fevzi Paşa yeniden Bakanlar Kurulu Başkanı olacak…

1926 - Vahidettin (VI.Mehmet), İtalya'nın San Remo kentinde kalp yetmezliği sebebi ile öldü.

1943 - Varşova Gettosu'ndaki Yahudi topluluğunun, Nazi işgaline karşı başlattığı Varşova Gettosu Ayaklanması olarak adlandırılan direnişi kırıldı. Hayatta kalanlar, Treblinka toplama ve yok etme kampına gönderilmeye başlandı. Alman kayıtlarına göre 56 bin kişi öldürüldü.

1952 - Birleşik Krallık'ta kadınlara eşit ücret yasalaştı.

1952 – Ünlü hikaye yazarı, diplomat ve siaysetçi Mustafa Memduh Şevket Esendal öldü.

1957 - IBM'in, yeni geliştirdiği bilgisayarın ağırlığı 21 tondu.

1961 - Tiyatro sanatçısı Cüneyt Gökçer, Kral Lear'ı oynamak üzere Moskova'ya gitti.

1969 - Sovyet uzay aracı "Venera 5", Venüs gezegenine iniş yaptı.

1975 - Japon dağcı Junko Tabei, Everest'in zirvesine tırmanan ilk kadın dağcı olma unvanını kazandı.

1983 - 12 Eylül döneminin ardından, demokrasiye geçişte ilk siyasi parti olan Milliyetçi Demokrasi Partisi kuruldu.

1983- KKTC’de Türk Lirası milli para oldu. Kıbrıs Lirası döviz işlemine tabi olacak

1992 - Tarihi Galata Köprüsü, köprü altındaki bir lokantada çıkan yangın sonucunda çökerek kullanılamaz hale geldi. Köprü, 1875'te İngilizler tarafından 105 bin altın karşılığı yapılmıştı.

1993 - DYP Genel Başkanı ve Başbakan Süleyman Demirel, 244 oyla Türkiye'nin dokuzuncu Cumhurbaşkanı oldu.

1993- Türkiye jimnastikte ilk kez Avrupa şampiyonu oldu; atlama beygirinde Murat Canbaş altın madalya kazandı.

1996 - DYP Genel Başkanı Tansu Çiller, örtülü ödenekle ilgili açıklamada bulunamayacağını ve bunun bir devlet sırrı olduğunu söyledi.

2010 - Bursaspor, Turkcell Süper Ligde 4 büyüklerden sonra şampiyon olan ilk takım oldu.