14 MAYIS

Günün Konusu

İnönü’yü Yaralayan İki 14 Mayıs

İstiklal Savaşı’nın Batı Cephesi Komutanı, Atatürk’ün silah arkadaşı, 2. Adam, Milli Şef unvanlarının sahibi İsmet İnönü’nün hayatında iki 14 Mayıs’ın önemli yeri vardır; birisi seçimi kaybederek iktidardan düştüğü 14  Mayıs 1950 ikincisi de Bülent Ecevit’in CHP Genel Başkanı olduğu 14 Mayıs 1972

14 Mayıs 1950:

1950 seçimlerine “gizli oy açık sayım” ilkesini benimseyen, seçimlere yargı denetimini getiren yeni bir yasayla gidildi. Yani 14 Mayıs Seçimi 1946 seçimlerinin tüm şaibelerinden arınmıştı. İnönü seçim öncesi yakın arkadaşlarına “İşte demokratik sisteme girdik. Seçimler olacak; seçimlerde dövüşeceğiz, candan dövüşeceğiz… Ama seçimler bir defa bittikten sonra laf yok. Millet kimi seçerse, onlar dört yıl vazife görecek. Yeniden seçim devresine girdikten sonra tekrar dövüşeceğiz.” Demişti.

Seçim sonrası da kendisine sonuçları bildiren Ankara Valisi Avni Doğan’a telefonda şöyle diyordu. “Güzel, demek iktidar onlara teveccüh etmiş bulunuyor.  Şimdi derhal Celal Bey’i telefonla arayınız ve kendisini tebrik ettiğimi söyleyiniz. İktidarı devralmak için hazırlıklarını yapsınlar.”

Resmi sonuçları açıklandı: DP %53,3 oy oranı ile 408 milletvekili, CHP %39,9 oy ile 69 milletvekili, MP ise %3.1 oy oranı ile 1 milletvekili kazandı. Bu sonuçla 12 yıldır ülkenin tek adamı olan İsmet İnönü artık cumhurbaşkanı değildi… Ama büyük olgunlukla iktidarı teslim etti…

14 Mayıs 1972

12 Mart Muhtırasının ardından kurulan Erim hükümetine katılıp katılmamak konusunda CHP'de yaşanan iç tartışma sonucunda Ecevit, 21 Mart 1971 tarihinde genel sekreterlik görevinden istifa etti. CHP'nin 5 Mayıs 1972'de yapılan 5. Olağanüstü Kurultayı, İnönü-Ecevit çekişmesine sahne oldu. Kurultayda Ecevit yanlısı Parti Meclisi listesi galip çıkınca, İsmet İnönü, 8 Mayıs 1972'de, 33 yılı aşkın bir süre bulunduğu genel başkanlık görevinden istifa etti.

14 Mayıs 1972'de toplanan özel kurultayda, Ecevit, CHP Genel Başkanlığı'na seçildi. 

Bir 14 Mayısta Cumhurbaşkanlığını kendisinin eski İktisat Bakanı olan Celal Bayar’a devrederken, 14 Mayıs 1972de de CHP Genel Bakanlığını da Eski Çalışma Bakanı Bülent Ecevit’e devrediyordu… 

İsmet İnönü, biraz da dünya konjonktürü gereği 1938-1946 arasında diktatörce bir yönetim sergilese de;  her iki yenilgisinde hiç tereddüt etmeden görevi devretmesi, koltuğuna yapışmaması onun demokratik olgunluğa erişmiş olduğunun bir göstergesidir…

TARİHTE BUGÜN 14 MAYIS

·         1560 - Piyale Paşa komutasındaki Osmanlı donanması, Cerbe Deniz Savaşı'nı kazandı.

·         1595- Eflak Boğdan’ın İmtiyazlı voyvodalıktan vilayete dönüştürülmesi

·         1643 - XIV. Louis, babası Kral XIII. Louis'nin ölümü üzerine, daha 4 yaşındayken Fransa tahtına çıktı.

·         1811 - Paraguay, İspanya'dan bağımsızlığını kazandı.

·         1915- Tehcir Kanunu çıktı

·         1917-  Bütün Rusya Müslümanları 1. Kurultayı başladı

·         1921-  Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa Anadolu’daki Yunan Zulmünü incelemek üzere İzmit, Karamürsel ve Şile’ye gelen heyetteki Japon ve ABD’li üyelerin çalışmasına izin verilmesi, Fransız, İngiliz ve İtalyan delegelerin geri çevrilmesi talimatını verdi.

·         1923- Zonguldak’ta Kömür Tozundan elektrik üretilmesi için bir kişiye imtiyaz verildi

·         1939 - Peru'da 5 yaşındayken doğum yapan Lina Medina, kayıtlara geçmiş en genç anne olarak tıp tarihinde yerini aldı.

·         1948 - Filistin'de İngiliz egemenliği sona erdi ve İsrail bağımsızlığını ilan etti.

·         1950 - 27 yıllık Cumhuriyet Halk Partisi iktidarı son buldu. Demokrat Parti, yüzde 53 oyla tek başına iktidara geldi. Türkiye'de tek parti dönemi sona erdi.

·         1955 – Doğu bloku ülkeleri SSCB liderliğinde, yeni bir askeri ittifak içeren Varşova Paktı'nı imzaladılar.

·         1972 - Bülent Ecevit, CHP kurultayında Atatürk ve İsmet İnönü'den sonra CHP'nin üçüncü Genel Başkanı seçildi.

·         1973 - ABD'nin ilk uzay istasyonu olan Skylab fırlatıldı.

·         1974 - 12 Mart askeri müdahalesi sırasında tutuklananları kapsayan genel af çıktı. 141 ve 142'nci maddeler kapsam dışı kaldı.

·         1985 - Hüsamettin Cindoruk, Doğru Yol Partisi Genel Başkanı seçildi. Cindoruk, "Bu emaneti kimseye teslim etmem. Sadece sahibine teslim ederim." dedi. Yeni Genel Başkanın lakabı "emanetçi" oldu.

·         1987 - TBMM, Anayasa değişikliğini kabul ederek, siyasi yasaklar için referanduma gidilmesi, milletvekili sayısının 450'ye çıkarılması ve seçmen yaşının 20'ye indirilmesini benimsedi.

·         1997 - Danıştay, Bergama köylülerinin siyanürle altın üretimine son verilmesi talebini kabul etti.

·         2010 - Türkiye ile Yunanistan arasında siyasi, ticari ve kültürel işbirliğini öngören 21 adet dostluk antlaşması imzalandı.